Özət
Xora – trofiki pozulma nəticəsində epitel və dərin qatlarda əmələ gələn qeyri – travmatik defect
Eroziya – epitel qatında defektə deyilir.
Peptik xora – mədə şirəsinin iştirakı ilə əmələ gələn xora (selikli qişanın qoruyucu mexanizmləri ilə mədə şirəsinin aqressivliyi arasındakı disbalans nəticəsində əmələ gələn xora).
İkincili və ya simptomatik xoralar – digər xəstəliklərin əlamətlərindən biri və ya ağırlaşması kimi meydana gələn mədə və 12bb xoralarıdır (endokrin, dərman, stress xoraları və s).
Birincili xora və ya xora xəstəliyi – mədə və ya onikibarmaq bağırsaq (12bb) divarında xolaralaşma ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir və xəstəliyin əsas klinik və morfoloji əlaməti xoradır. Helikobacter pilory əsas səbəb kimi qəbul edilir, lakin siqaret, QSİƏD, düzənsiz qidalanma, stress, genetik meyillik və s. amillərin də rolu vardır. Bu faktorlar selikli qişanın müdafiəsi ilə mədə şirəsinin aqressivliyi arasındakı tarazlığı pozaraq xoranın əmələ gəlməsinə səbəb olurlar. Xəstəlik adətən vaxtaşırı təkrarlayan epiqastral ağrılarla başlayır, nadir hallarda isə ağrısız ola bilir və ağırlaşmalarla ortaya çıxır. Xoranın yerindən və ağırlaşmalardan asılı olaraq ağrı ac qarına, gecələr, yeməkdən sonra və ya daimi ola bilər. Ağrı ilə yanaşı qıcqırma, bulantı və qusma da ola bilər. Xəstəlik həftələr və aylarla davam edə bilər, vaxtında müalicə olunmadıqda qanaxma, perforasiya, stenoz törədə bilər. Diaqnozu endoskopik müayinə ilə dəqiqləşdirilir, xora defektinin görünməsi xarakterikdir. Müalicəsi əsasən konservativdir, turşu sekresiyasını azaltma və anti-helikobakter tədbirləri əksər hallarda xoranı sağaldır və residivlərin qarşısını alır. Cərrahi müalicə göstərişə görə aparılır: ağırlaşmalar və konserfativ müalicəyə cavab verməyən hallar .
Orqanizmdə böyük stress törədən vəziyyətlər nəticəsində mədə və 12bb-də əmələ gələn kəskin xoralar ümumi adla kəskin stress xoraları adlanır. Bu xoralar əksər hallarada qanaxma ilə biruzə verirlər, az hallarda perforasiya, nadir hallarda isə ağrı ortaya çıxır.
Mədə və 12bb xoraları üzrə suallar
N.Y.Bayramov, A.K.Səfiyeva, F.Əhmədov
Peptık xora
|
Peptik xora nə deməkdir? |
Mədə şirəsinin təsirindən əmələ gələn xora |
|
Hansı tezlikdə rast gəlinir? |
Təxminən 10% |
|
Peptik xoranın əmələ gəlmə mexanizmi necədir? |
Selikli qişanı qoruyan və zədələyən faktorlar arasında tarazlığın pozulması nəticəsində baş verir. |
|
Selikli qişanın qoruyucu mexanizmlərinə nələr aiddir? |
|
|
Selikli qişanı zədələyən faktorlara hansılar aiddir? |
|
|
Hansı bakteriya xora əmələ gəlməsində mühüm rol oynayır? |
Helicobakter pilory |
|
Digər etioloji amillər hansılardır? |
|
|
Hansı əlamət və ağırlaşmalar törədə bilir? |
Ağrı, qanaxma, perforasiya, obstruksiya |
|
Ağırlaşmalar hansı tezlikdə rastlanır? |
Təxminən 10-30% |
Duodenal xoralar
|
Hansı yaşlarda daha çox rastlanır? |
30-60 yaş arasında |
|
Kimlərdə daha çox rast gəlinir: kişilərdə yoxsa qadınlarda? |
Kişilərdə (kişi/qadın -3/1) |
|
Ən çox harada yerləşir? |
Soğanaqda (pilordan 2 sm məsafədə) |
|
Əsas səbəbi və mexanizmi nədir? |
H.Pilory və yüksək mədə turşuluğu |
|
Digər risk faktorları hansılardır? |
Kişi cinsi, siqaret, aspirin və digər QSİƏD, uremiya, Qastrinoma, travma, yanıq və s. |
|
Şikayətləri hansılardır? |
Epiqastral və ya sağ qabırğaaltı ağrılar, ürəkbulanma, qusma, qanaxma |
|
Hansı obyektiv əlamətləri var? |
Epiqastral və ya sağ qabırğaaltı ağrılı qarın, qanqusma, melena, hematoxeziya |
|
Xarakterik əlaməti hansıdır? |
Yeməkdən sonra azalan aclıq və ya gecə ağrıları |
|
Hansı xəstəliklərlə differensiasiya etmək lazımdır? |
Kəskin xolesistit, pankreatit, mədə-bağırsaq qanaxmaları törədən digər xəstəliklər, qastrit, miokard infarktı, mədə xorası |
|
Diqanozu necə dəqiqləşdirilir? |
Endoskopiya ilə |
|
Müalicə prinsipləri nələrdir? |
|
|
Xora defekti nə qədər müddətə sağalır? |
2-4 həftə ərzində |
|
Hansı antisekretor dərmanlar istifadə edilir? |
Hidrogen körüyü blokatorları və histaminoblokatorlar |
|
Niyə HKB ilk seçimdir? |
HKB-nin zəif anti-helikobakter təsiri var |
|
Cərrahi müalicəyə göstərişlər hansılardır? |
|
|
Hansı əlamət xoranın qanaxma ehtimalının yüksək olduğunu göstərir? |
Endoskopiyada xora dibində damarın görünməsi. |
Mədə xorası
|
Hansı yaş qrupunda daha çox rast gəlinir? |
40-70 yaş arasında |
|
Qadınlarda yoxsa kişilərdə çox rast gəlinir? |
Kişilərdə |
|
Hansı xora çox rast gəlinir: duodenal yoxsa mədə xoraları? |
Duodenal xoralar mədə xoralarından 2 dəfə çox rast gəlinir |
|
Əsas patomexanizm nədir? |
Selikli qişa müdafiəsinin zəifləməsi |
|
Mədə turşuluğu adətən yüksək yoxsa aşağı olur? |
Turşuluq normal və ya aşağı olur |
|
Hansı mədə xoralarında mədə turşuluğu yüksək olur? |
Prepilorik və duodenal xoralarla birlikdə rast gəlinənlər. |
|
Hansı risk amilləri və səbəbləri var? |
H.Pilory, siqaret, alkohol, QSİƏD, travma, yanıq, steroidlər, şok, irəli yaş |
|
Ən çox harada yerləşir? |
Kiçik əyrilikdə (75%) |
|
Xarakterik əlaməti hansıdır? |
Yeməkdən sonra artan epiqastrik ağrılar |
|
Diaqnozu necə dəqiqləşdirilir? |
Endoskopiya və biopsiya ilə |
|
Nə üçün mədə xoralarında biopsiya mütləq edilməlidir? |
Xərçəngdən differensiasiya etmək üçün |
|
Nə üçün mədə xoralarında müalicədən 4-6 həftə sonra təkrari endoskopiya etmək lazımdır? |
Xoranın sağaldığına əmin olmaq və xərçəngi inkar etmək üçün |
|
Müalicəsi necə aparılır? |
Duodenal xoralarda olduğu kimi (antisekretor və anti –helikobakter) |
|
Əməliyyata göstərişlər hansılardır? |
|
|
Mədə xoralarında standart əməliyyat hansıdır? |
Mədənin xora ilə birlikdə distal rezeksiyası |