QEYRİ-SPESİFİK XORALI KOLİT

Lokalizasiyasına görə

• Proktit və ya proktosiqmoidit - 30-50%
• Sol kolon (dalaq əyriliyinə qədər) – 20-30%
• Pankolit (dalaq əyriliyindən proskimala doğru) – 20%

Ağırlıq dərəcəsinə görə Montreal klassifikasiyası

İshalın sayına və şiddətinə, ümümi əlamətlərə və EÇS-in miqdarına görə görə xoralı kolitin kəskin fazası 3 ağırlıq dərəcəsinə ayrılır:

• Yüngül dərəcə - gündəlik ishal 4 dəfədən az, az qanlı və ya qansız olur, ümümi əlamətlər olmur (anemiya, taxikardiya, hərarət , arıqlama), EÇS normaldır. 25-30% hallarda rast gəlir.
• Orta dərəcə (25-30%) - gendəlik 4-6 dəfə qanlı ishal olur, ağrılar yüngül, lakin daimidir, yüngül ümumi əlamətlər var (hərarət <37.5ºC, zəif anemiya, arıqlama)..
• Ağır dərəcə - gündəlik ishal sayı 6 dəfədən çox və qanlı, daimi güclü ağrılar, ağır sistemik əlamətlər:  temperatur  ≥37.5ºC,  taxikardiya ≥90, anemiya (hemoglobin <10.5 g/dL) və EÇS ≥30 mm/saat

Laborator

EÇS artması, albumin azalması, steatoreyya

Nəcis analizi

Laborator müayinələrdə iltihab, malabsorbsiya, anemiya əlamətləri görünə bilir: EÇS artması, steatorreya, albumin azlması, və s. Bu əlamətlərin də heç biri spesifik deyil.

Nəcis analizi vacib müayinədir, infeksion diarreyanın (bakterial, parazitar və s) inkarı üçün aparılır.

Görüntüləmə

USM xoralı kolit diaqnostikasında əhəmiyyəti yoxdur. Qaraciyər və digər parenximatoz orqanlardakı dəyişikliyi göstərə bilər. KT xoralı kolitdə ağırlaşmaların diaqnostikasında və differensial diaqnostikada istifadə edilir. Adətən bağırsaq divarının diffuz qalınlaşması və ödemi görünə bilir ki, bu da spesifik deyil. İrriqoskopiya hazırda geniş istifadə edilmir.

Kolonoskoiya +

biopsiya

Kolonoskopiya və biopsiya xoralı kolit diaqnostikasında mütləq müayinədir, iltihabı, yayılma dərəcəsini, selikli qişada dəyişikliyin dərəcəsini qiymətləndirə bilir və biopsiya aparılır. Kolonoskopiyada selikli qişanın müxtəlif dərəcəli dəyişiklikləri görünə bilir: eritema, səthi eroziyalar, dərin xoralar, psevdopoliplər, selikli qişanın düzləşməsi, strikturalar və s. Kolonoskopiya kəskinləşmə fazasında, xüsusən də dilatasiya olanlarda perforasiya törədə bildiyini nəzərəalaraq belə hallarda məhdud şəkildə rektosiqmoid bölgəyə baxılır və biopsiya alınır. Bağırsağın tam müayinəsi kəskin faza söndükdən sonra aparılır.

Suallar

Cavablar

İltihabi bağırsaq xəstəliyi nə deməkdir?

Gİ traktin səbəbi dəqiq məlum olmayan iltihabi xəstəliyinə deyilir.

Hansı  iltihabi bağırsaq xəstəliyi var?

Crohn xəstəliyi və xoralı kolit (qeyri-spesifik)

Crohn xəstəliyinin digər adı necədir?

Regional enterit, ileit

İltihabi bağırsaq xəstəliyinin (İBX) səbəbi nədir?

Səbəbi məlum deyil, daha çox ətraf mühit faktorunun təsiri ilə autoimmun proseslər düşünülür.

Differensial diaqnozu hansı xəstəliklərlə aparılmalıdır?

Crohn xəstəliyi ilə xorali kolit, infeksion kolit, qıcıqlanmış bağırsaq sindromu, divertikulit, Zollinger-Ellison sindromu,  kolon kanseri, karsinoid

Hər iki İBX-də bağırsaqdan kənar hansı əlamətlər rast gəlir?

Ankiloz spondilit,  aftoz xora (oral xora), iridosiklit,  qanqrenoz piodermiya, düyünlü eritema, skleroz xolangit, artrit, böyrək xəstəlikləri (nefrotik sindrom, amiloid)

Crohn xəstəliyinin rastgəlməsi nə qədərdir?

2-9/100.000

Xoralı kolitin rastgəlməsi nə qədərdir?

10/100.000

Crohn xəstəliyinin risk populyasiyası kimlərdir?

Aralıq dənizi mənşəli əhalidə daha çoxdur, 20% hallarda ailə anmnezi var.

Xoralı kolitin risk populyasiyası kimlərdir?

Aralıq dənizi mənşəli əhalidə daha çoxdur.  20%  hallarda  ailə anamnezi var.

Crohn xəstəliyinin  cins üzrə xüsusiyyəti necədir?

Qadınlar>kişilər

Xoralı kolitin cins üzrə xüsusiyyəti necədir?

Kişi>qadın

Crohn xəstəliyinin yaşa görə yayılması  necədir?

Bimodal yayılma var: 25-40  və 50-65 yaş arasında

Xoralı kolitin yaşa görə yayılması necədir?

Bimodal yayılma: 25-35 yaş və 50-65 yaş arasında

Crohn xəstəliyində ilkin əlamətlər hansılardır?

Qarın ağrısı, diareya, qızdırma, çəki itirilməsi, anal xəstəliklər

Xoralı kolitdə ilkin əlamətlər hansılardır?

Qanlı ishal (əsas əlamət), qızdırma, arıqlama

Cronh xəstəliyi mədə-bağırsağın hansı hissəsini tutur?

Klassik olaraq belə deyilir “ağızdan anusa qədər”

• yalnız nazik bağırsaqlar (ileit) – 20-30%
• nazik və yoğun bağırsaqlar (ileokolit) – 40-50%
• yalnız yoğun bağırsaqlar (kolit) – 20-30%
• perianal – 30%
• Digər seqmentlər (12bb, mədə və s) - 0,5-15%.

Xoralı kolit mədə-bağırsağın hansı hissəsini tutur?

Yalnız yoğun bağırsaqda olur.

Crohn xəstəliyinin yayılma xüsusiyyəti necədir?

Nazik bağırsaq, kolon və ya hər ikisi zədələnə bilir,  “sağlam aralar” yəni zədələnmiş bölgələr arasında sağlam bağırsaq toxuması  olur, ona görə də regianal enterit də deyilir.

Xoralı kolitin yayılma xüsusiyyəti necədir?

Daha çox rektum zədələnir, proksimala doğru yayılır, “sağlam aralar” olmur.

“Reflüks” ileit nədir?

Xoralı kolitdə terminal ileumun orta dərəcədə iltihaba cəlb olunması. İltihab mediatorlarının kolondan terminal ileuma qayıtması nəticəsində meydana gəlir.

Crohn xəstəliyində bağırsaq divarında zədələnmə dərəcəsi nə qədərdir?

Bağırsaq divarının bütün qatları iltihaba cəlb olunur (transmural zədələnmə)

Xoralı kolitdə bağırsaq divarında zədələnmə dərəcəsi nə qədərdir?

Yalnız mukoza/submukoza zədələnir.

Crohn xəstəliyində anal bölgənin zədələnməsi?

Çox rast gəlir (30%, fistul, abses, çat, xora)

Xoralı kolitdə anal bölgənin zədələnməsi?

Az rast gəlir

Crohn xəstəliyində rektal zədələnmə nə qədərdir?

Nadirdir.

Xoralı kolitdə rektal zədələnmə nə qədərdir?

100%

Crohn xəstəliyində mukozal zədələnmənin xarakteristikası?

1.Aftoz xora

2.Granuloma

3.Linear xoralar

4.Köndələn çatlar

5.Şişkin mukoza

6.Tam zədələnmə- divar qalınlaşması

Xoralı kolitdə mukozal zədələnmənin xarakteristikası?

1.Granulyar, yastı mukoza

2. Xoralar

3.Kript absesləri

4.Mukozal damarların genişlənməsi

5.Psevdopoliplər

Crohn xəstəliyinin diaqnozu üçün hansı müayinələr vacibdir?

Kolonoskopiya və biopsiya ilə, KT,  nəcis analizi

Xoralı kolitin diaqnozu üçün hansı müayinələr vacibdir?

Kolonoskopiya, biopsiya, nəcis analizi

Terminal ileitdə biopsiyanı necə almaq olar?

Kolonoskopla distal ileuma keçərək.

Crohn xəstəliyinin ağırlaşmaları hansılardır?

Anal fistul/abses, fistul, striktur, perforasiya, abseslər, toksik megakolon, kolovezikal fistullar, enterovaginal fistullar, hemorragiya, obstruksiya, kanser

Xoralı kolitin ağırlaşmaları hansılardır?

Kanser, toksik megakolon, kolon perforasiyaları, hemorragiya, striktura, obstruksiya

Nəyə görə fistul və abseslər xoralı kolitə nisbətən daha çox Crohn xəstəliyində olur ?

Kron xəstəliyində transmural zədələnmə olur, yəni bağırsağın  bütün divarı zədələnir, xoralı kolitdə isə yalnız mukoza/submukoza zədələnir.

Crohn xəstəliyində kanser riski nə qədərdir?

Azdır, cərrahi yan-yol olunan ilgəklərdə (möhtəviyyat keçməyən sahələrdə)

Xoralı kolitdə kanser riski nə qədrir?

10 il ərzində 5% kolon kanseri olmaq riski, sonra hər ildə 1% artır, bu hesabla 20 ildə 20%, 30 ildə 30%

Crohn xəstəliyində toksik meqakolonun rastgəlmə riski nə qədərdir?

Təqribən 5%

Xoralı kolitdə toksik meqakolonun rastgəlmə riski nə qədərdir?

Təqribən 10%

Crohn xəstəliyi ilə xoralı koliti differensiasiya etmək mümkün olmursa nə edilir?

“Qarışıq kolit” kimi qəbul olunur və iltihabi bağırsaq xəstəliyi kimi müalicə olunur.

Crohn xəstəliyində əməliyyata göstərişlər hansılardır?

Obstruksiya, massiv qanaxma, fistul, perforasiya, kanser ehtimalı, abses, konservativ müalicənin effektiv olmaması, toksik megakolon, striktur, displaziya

Xoralı kolitdə əməliyyata göstərişlər hansılardır?

Toksik megakolon, massiv qanaxma, uşaqlarda inkişafdan qalma, steroid müalicəsi fonunda perforasiya, konservativ müalicənin effekt verməməsi

Xoralı kolitlərdə daha çox hansı cərrahi müdaxilə göstərişdir?

1.Total proktokolektomiya, distal rektal mukozektomiya, ileoanal anastomoz

2.Total kolektomiya və Brooke ileostomiya

“Toksik megakolon” nədir?

Toksik xəstə; sepsis, temperatur, qarın ağrısı

Megakolon; kəskin və massiv genişlənmiş kolon

Hansı xəstəlikdə kolonoskopik müayinədə psevdopoliplər olur?

Xoralı kolitlərdə: psevdopoliplər mukozal atrofiya fonundakı hipertrofik mukozadır.

Hansı xəstəlikdə barium imaləsində görünüş “qurğuşun borunu”  xatırladır?

Xroniki xoralı kolitdə

Rektal qanaxma/qanlı ishal hansında “əsas əlamətdir”.

Xoralı kolitdə (Crohnda nadirən olur)

İBX müalicəsində hansı dərmanlar istifadə olunur?

• aminosalisilatlar: mesalamin, sulfasalazin
• immunosuppressorlar: azatioprin, steroid (prednizolon, hidrokortizon, budesonid)
• antibiotiklər: metronidazol, siprofloksin
• infliksimab

İnfliximab nədir?

TNF (tumor nekrosis faktor –alfa) qarşı anticisimlər

Sulfosalazinin aktiv metaboliti nədir?

5-aminosalisilat (5-ASA), kolondan sorulur

Perianal Crohn xəstəliyində konservativ müalicədə seçim nədir?

Metronidazol

İBX uzun müddətli remissiya üçün müalicə seçimi hansıdır?

6-merkaptopurin, azatiopirin, mesalamin

İBX kəskinləşməsində ilk olaraq hansı dərmandan istifadə olunur?

Mesalamin və/və ya steroidlər

Steroid müalicəsinə cavab verməyən kəskinləşmələrdə nə edilir?

İmmunosupressor  və ya infliksimab və ya cərrahi müalicə.

Azatioprin ilə infliksimab təsir effektinə görə necə fərqlənir?

İnfliksimab effektini  erkən (günlər sonra), azatioprin isə gec (həftələr sonra) göstərir.

Xoralı kolitlərdə dərman verilməsinin  özünəməxsus  üsulu hansıdır?

İmalələr (steroid, 5-ASA)

Crohn xəstəliyində əməliyyata ən çox göstəriş nədir?

Nazik bağırsaq obstruksiyası

Crohn xəstəliyində intraoperativ  nələr tapılır?

Nazik bağırsaqlarda divar qalınlaşması,  “piy manjeti” (müsariqənin enterin antimezenterik divara doğru, irəliləməsi),  qalınlaşmış və qısalmış mezenterium, fistul, abses

Crohn xəstəliyində nazik bağırsaqlarda olan qısa seqment strikturlarda hansı cərrahi əməliyyat aparılır?

Strikturoplastika (boylama açılır, köndələn tikilir).

Crohn xəstəliyində fistulanın ilkin müalicəsi nədir?

İnfliksimab. Residivin profilaktikası üçün rezeksiya da oluna bilər.

Abseslə ağırlaşmış Crohn xəstəliyində hansı müalicə lazımdır?

Antibiotik, perkutan drenaj, sonra rezeksiya

Qarın ağrısına görə edilən laparotomiyalarda əgər  Crohn aşkarlanırsa appendiks çıxarılmalıdırmı?

Əgər kor bağırsaqda aktiv Crohn əlamətləri yoxdursa appendiks çıxarıla bilər, əgər aktiv Crohn varsa ileosekal rezeksiya edilə bilər.

Pouşit nədir?

İleoanal poşun iltihabıdır (metronidazol ilə müalicə olunur)

Crohn xəstəliyinə görə  bağırsaq rezeksiyasında kəsik kənarlarını təcili biopsiyaya göndərmək lazımdırmı?

Xeyr, makroskopik sağlam kənardan 2 sm uzaqda rezeksiya yetərlidir.

Kolon tamamən iltihabi prosesə cəlb olunubsa nə adlanır?

Pankolit

Crohn xəstəliyinə görə aparılan əməliyyatlardan sonra residivin profilaktikası lazımdırmı?

Mübahisəlidir. Əksər müəlliflər 3-12 ay mesalamin və antibiotik tövsiyə edirlər.

Suallar

Cavablar

Psevdomembranoz kolit nədir?

Antibiotikoterapiyadan sonra meydana gələn kolit

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Hansı klinik formaları var?

Səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

• Antibiotik qəbulu;
• Antidepressant, PPİ qəbulu;
• Şişəleyhinə dərmanlar (Metotreksat)
• Hemolitik – uremik sindrom;
• Intestinal işemiya;
• Xroniki böyrək çatmazlığı;

Patogenezi nədən ibarətdir?

Antibiotik → yoğun bağırs aq mikroflorasının dəyişməsi → Clostridium difficille  artması → A və B toksinlərin artması → yoğun bağırsaq selikli qişasının zədələnməsi → iltihab

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Fulminant kolit;
• Toksik meqakolon;
• Perforasiya;

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Diarreya;
• Qarında ağrı;
• Halsızlıq;
• İştahsızlıq;
• Subfebril temperatur;
• Ürəkbulanma;

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Son 3 ayda antibiotik almış xəstələrdə;
• Hospitalizasiya zamanı və ya 48 saat sonra yaranan diarreyası olan xəstələrdə;

Dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Anamnez;
• Klinik müayinə;
• Nəcisin analizi (sitotoksik koproloji test, ELİSA, PZR);
• Rektoromanoskopiya və ya fibrosiqmoidoskopiya;
• Ümumi Rentgenqrafiya;
• KT;

Laborator əlamətləri nələrdir?

• Nəcisdə A və B toksinlərinin təyini;
• Leykositoz, kreatinin, albumin;

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

Rektoromanoskopiya və ya fibrosiqmoidoskopiya - Xarakterik 2-10 mm diametrli sarı rəngli düyünlər aşkar edilir;

Ümumi Rentgenqrafiya – selikli qişanın qalınlaşması, qaustrasiyanın itməsi, toksik meqakolon, perforasiya;

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

Müalicə üsulları hansılardır?

Ağırlaşma olmayan hallarda:

• Konservativ müalicə - Metronidazol, Vankomisin, Rifaksimin;
• Cərrahi müalicə;

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

• Fulminant gediş;
• Toksik dilatasiya;
• Perforasiya;
• Konservativ müalicənin effektsizliyi;

Əməliyyat üsulları hansılardır?

İleostomiya ilə kolektomiya

Proqnozu nədir?

Xəstəliyin ən xaraketrik özəllyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Suallar

Cavablar

İşemik kolit nədir?

Bağırsağın qan təchizatının pozulması nəticəsində yaranan kolitdir

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

əksərən splenik fleksurada, nadir hallarda rektumda

Hansı klinik formaları var?

Səbəbi nələrdir?

• Kiçik damarların okkuluziyası;
• Əməliyyat zamanı aşağı mezenterik arteriyaların liqasiyası;
• Tromboz və emboliyalar;

Risk faktorları nələrdir?

• Vaskulyar xəstəliklər;
• Şəkərli diabet;
• Hipotenziya;
• Tütün istifadəsi;

Patogenezi nədən ibarətdir?

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Ağırlaşmaları nələrdir?

İşemik nekroz və peritonit

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Diarreya (əksərən qanlı);
• Davamlı ağrı;
• Ürəkbulanma;
• Qızdırma;

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Anamnez;
• Klinik müayinə;
• R-qrafiya;
• KT;
• Angioqrafiya;
• Siqmoidskopiya;

Laborator əlamətləri nələrdir?

Leykositoz;

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

R-qrafiyada - Kolonun hissəvi dilatasiyası, haustrların ödemli görünməsi;

KT-də - divar qalınlaşması və damardakı dəyişikliklər;

Siqmoidoskopiyada – tünd hemorragik mukoza;

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

Müalicə üsulları hansılardır?

• Bağırsağa dincliyin verilməsi;
• Geniş spektrli antibiotiklər;
• Qan təchizatının bərpası;
• Cərrahi;

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

• Konservativ müalicənin 2-3 gün ərzində effekt göstərməməsi;
• Əlamətlərin proqressiv inkişafı;

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Nekrotik hissənin rezeksiyası

Proqnozu nədir?

Mezenterik infarkt baş verdikdə letallıq artır

Xəstəliyin ən xaraketrik özəllyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Suallar

Cavablar

İnfeksion kolit nədir?

Bakterial, viral və parazitik infeksiyaların törətdiyi kolitdir

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

ən çox 1 yaşa qədər uşaqlarda

Səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

• Shigella;
• Salmonella;
• Campylobacter;
• Yersinia;
• Sitomeqalovirus;
• Entamoeba histolytica;
• Balantidium coli;

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Dehidratasiya;
• Qıcolmalar - ən çox uşaqlarda;
• Qanaxma;
• Toksik meqakolon;

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Diarreya (sulu və ya qanlı);
• Ağrı;
• Qızdırma;

Dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Nəcisin seroloji analizi;
• Kolonoskopiya + biopsiya;

Müalicə üsulları hansılardır?

Konservativ – etiopatogenetik

Suallar

Cavablar

Spastik kolit nədir?

Bağırsağın spastik yığılmaları ilə xarakterizə olunan funksional xəstəlikdir

Hansı klinik formaları var?

• İBS-D – diarreya üstünlüyü ilə;
• İBS-C – qəbzlik üstünlüyü ilə;
• İBS-M – qarışıq forma;
• İBS-U – təsnif olunmayan forma;

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Qarında ağrı və şişkinlik;
• Defekasiyadan sonra ağrının azalması;
• Qəbizlik və ya diarreya;
• Dispepsiya və qıcqırma;
• Ürəkbulanma və qusma;
• Qızdırma;

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Çəki itirmə;
• Dəmir defisitli anemiya;
• Ailə anamnezində üzvi QİS xəstəliyi;

Dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Nəcisin mikroskopiyası – infeksion kolitlərin inkarı üçün;
• KT/MRT – törəmələrin inkarı üçün;

Müalicə üsulları hansılardır?

Konservativ – antixolinergik, diarreya əleyhinə və s.