Özət
Müasir tərifə görə sepsis infeksiyaya qarşı pozulmuş immun reaksiyanın törətdiyi həyati təhlükəli orqan disfunksiyalarıdır: sepsis = infeksiya + orqan disfunksiyası. Başqa sözlə sepsis elə həyati təhlükəli vəziyyətdir ki, orqanizmin infeksiyaya qarşı reaksiyası özünü zədələyir və orqan disfunksiyası ortaya çıxır.
Sepsis çoxsaylı xəstəliklərin ağırlaşması kimi ortaya çıxır və travma, şok, iltihabi və infeksion xəstəliklər, işemiya, nekroz və toksikozlar əsas səbəbləri sayılır. Hesab edilir ki, sepsis immun sistemin disfunksiyasıdır, infeksiyaya qarşı cavab reaksiyasında baş verən disrequlyasiya nəticəsində meydana gəlir və orqanları zədələyir (autodestrukasiya). Klinik olaraq SİRS və orqan disfunksiyaları ilə biruzə verir, diaqnozu əsasən klinik olaraq qoyulur, infeksiya və orqan disfunksiyası diaqnostik kriteriyalardır. Müalicəsi dəstək, antibiotikoterapiya və mənbənin ləğvi prinsipləri üzərində qurulur.
Sepsis üzrə suallar
N.Y.Bayramov, F.Əhmədov
|
Suallar |
Cavablar |
|
İnfeksiya nədir? |
Bakteriya, virus və göbələklərin törətdiyi xəstəliklər. |
|
SİRS (sistemik iltihabı reaksiya sindromu) nədir? |
Orqanizmin ümumi iltihabıdır və aşağıdakı 4 iltihab əlamətindən ən azı ikisi olmalıdır:
|
|
Sepsis nədir? |
İnfeksiya və orqan disfunksiyasıdır. |
|
Septik şok nədir? |
Sepsis əlamətləri ilə yanaşı infuziyaya cavab verməyən və vazopressor gərəkdirən hipotenziya və hiperlaktatemiya. |
|
Sepsisin səbəbləri nələrdir? |
Şok, iltihabi və infeksion xəstəliklər, işemiya, nekroz və toksikozlar. |
|
Patogenezi nədən ibarətdir? |
İnfeksiyaya qarşı cavab reaksiyasında baş verən disrequlyasiya və orqan zədələnməsi (autodestruksiya). |
|
Gediş xüsusiyyəti necədir? |
Səbəb aradan qaldırılmadıqda letallıqla nəticələnir. |
|
Ağırlaşmaları nələrdir? |
Septik şok, RDS, orqan yetməzlikləri, letallıq. |
|
Klinik əlamətləri hansılardır? |
SİRS, infeksiya və disfunksiya əlamətləri. |
|
Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır? |
İnfeksiyası və ya orqan disfunksiyası olan bütün xəstələrdə. |
|
Dəqiqləşdimək üçün hansı müayinələr lazımdır? |
İnfeksiyanı (kültür, görüntüləmə, klinik) və orqan disfunksiyasını yoxlamaq |
|
İnfeksiyanı necə müəyyənləşdimək olar? |
Klinik, kültürlər, görüntüləmədə (USM, KT, MRT, PET-KT) iltihab ocağı |
|
Orqan disfunksiyası necə təyin edilir? |
Klinik, qısa-SOFA, SOFA, CLIF-C-OF, APACHE və s. şkalalar. |
|
Qısa-SOFA nə deməkdir? |
İlkin müayinədə 3 göstəricidən hər hansı birinin olması disfunksiyanı göstərir: sistolik təzyiq 100 mm Hg st-dan az, şüur dəyişikliyi və ya Glasgow şkalası ilə 13 baldan az, tənəffüs sayı 22-dən çox. |
|
CLIF-C-OF klassifikasıyasının mahiyyəti nədir? |
Bu klassifikasiyada 6 orqan disfunksiyası (dövran, ağciyər, beyin, qaraciyər, böyrək, koaqulyasiya) ağrılıq dərəcəsinə görə 3 dərəcəyə ayrılır və 3-cü dərəcə yetməzlik kimi qəbul edilir. |
|
Laborator əlamətləri nələrdir? |
İltihab və orqanların disfunksiyası. |
|
Görüntüləmə əlamətləri nələrdir? |
Mənbənin əlamətləri: abses, perforasiya və s. |
|
Diaqnostik kriteriyalarını sadala. |
İnfeksiya və orqan disfunksiyası. |
|
Müalicəsi nədən ibarətdir? |
Dəstək, antibiotikoterapiya və mənbəyə nəzarət. |
|
Müalicələr nə vaxt başladılmalıdır? |
Təcili və ilk 1 saat ərzində. |
|
İnfuziya nə qədər verilməlidir? |
İlkin olaraq 30 ml/kq/3 saat. |
|
Kristalloid yoxsa kolloid vermək lazımdır? |
Aralarında ciddi fərq yoxdur. |
|
Hansı kristalloidlər verilə bilər? |
Ringer, Ringer-laktat. |
|
Hansı kolloidlər verilə bilər? |
Albumin və jelatin tövsiyə edilir, hidroksietilnişasta tövsiyə edilmir. |
|
İnfuziyanın adekvatlığı necə qiymətləndirilir? |
Əsasən orta arterial təzyiq və laktat səviyyəsi, əlavə olaraq ürək atımı, passiv ayaqqaldırma testi, diurez. |
|
Vazopressor nə vaxt verilir? |
3 saat ərzində 30 ml/kq dozada kristalloid verilməsinə baxmayaraq orta arterial təzyiq 65 mm Hg st-yüksəlmirsə və laktat azalmırsa. |
|
Antibiotiklər nə vaxt başladılmalıdır? |
İlk 1 saat ərzində kültür aldıqdan sonra. |
|
Əməliyyata göstəriş nədir? |
Cərrahi infeksiya. |
|
Əməliyyat nə vaxt edilməlidir? |
İlk 6 saat ərzində. |
|
Əməliyyat üsulları hansılardır? |
Drenaj, ektomiya və s. |
|
Proqnozu necədir? |
Ağırlıq dərəcəsindən asılı olaraq letallıq 30-100%. |
|
Xəstəliyin ən xaraketerik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz? |
Sepsis təcili xəstəlikdir və travmalı xəstədəki kimi ilk 1 saat ərzində stabilləşdirmə aparılmalıdr. |