ÖD YOLLARININ XƏSTƏLİKLƏRİ VƏ DİAQNOSTK YANAŞMA
N.Y.Bayramov, R.A.Məmmədov, K.D.Aslanova
ÖD YOLLARI XƏSTƏLİKLƏRİ
- Anadangəlmə xəstəlikləri
- Sistləri
- Atreziyası
- Funksional xəstəlikləri
- Öd kisəsi disfunksiyası
- Öddi sfinkteri diskineziyası
- Öd daşı xəstəliyi və ağırlaşmaları
- Öd sancısı (xroniki daşlı xolesistit)
- Kəskin xolesistit
- Kəskin xolangit
- Xoledox daşları
- Təkrarlayan irinli xolangit
- Kəskin daşsız xolesistit
- Çapıq daralmalar (skleroz xolangitlər)
- Birincili skleroz xolangitlər
- İkincili skleroz xolangitlər
- Neoplastik xəstəlikləri
- Kisə və xoledox polipləri
- Öd kisəsi xərçəngi
- Xolangiokarsinomalar
- Zədələnmələr
- Parazitar xəstəliklər (exinokokk, fasiola hepatika, Clonorchis və s.)
- Damar xəstəlikləri
- Portal hipertenziv xolangiopatiya
- Digər
ÖD YOLLARININ MÜAYİNƏLƏRİ VƏ ƏLAMƏTLƏRİ
Klinik müayinələr
|
Ağrı-öd sancısı |
Sağ qabırğaaltı və ya epiqastral nahiyədə kəskin başlayan, 15-30 dəqiqə ərzində artaraq, 6 saata qədər sabit davam edən və yavaş-yavaş azalaraq ən geci 24 saatda aradan qalxmayan ağrı. Öd yollarında spazm və hipertenziya nəticəsində baş verir
Öd yolları xəstəliyinin ən çox rast gələn əlamətidir. Ağrının 6 saat ərzində keçməsi xroniki daşlı xolesistit tutması, çox davam etməsi isə kəskin xolesistit, kəskin xolangit və pankreatitdə rast gəlir. Qaraciyər xəstəlikləri üçün bu tipli ağrılar xarakterik deyil. Mədə, 12bb, MAV, və yoğun bağırsaq xəstəliklərində öd sancısı şəklində ağrılar ola bilər. |
|
Ağrı-küt sağ qabırğaaltı |
Sağ qabırğaaltı nahiyədə davamlı küt ağrı. Adətən iltihaba bağlı meydana gəlir Kəskin və xroniki iltihabi xəstəliklərdə rast gəlir. Kəskin xolesistit, kəskin və xroniki xolangitlərdə, şişlərdə, biliar sirrozda və öd kisəsi diskineziyasında ola bilir. Qc xəstəlikləri üçün çox xarakterikdir. Digər peribiliar xəstəliklərdə də rast gəlir. |
|
Sarılıq |
Sklera və dərinin sarı rəngə boyanması. Bilirubinin qanda artmasına (> 2 mq/dl) bağlı meydana gəlir. Hemolizin, Qc xəstəliklərinin və ya xolestazın əlaməti ola bilər. Mövcudluğu xolestaza şübhə yarada bilər, olmaması isə xolestazı inkar etməz. Qc-in əksər xəstəliklərində (hepatitlər, sirroz, şişlər və s.) və hemolizdə rast gəlir. Az hallarda beta-karotinlər və ya retinol və riboflavin tərkibli qidalar çox istifadə edənlərdə görünür. Dəqiqləşdirmək üçün qanda bilirubinə baxmaq lazımdır. |
|
Qaşınma |
Bədəndə diffuz acışma və ya qaşınma hissi. Öd və ya sidik turşularının, iltihab mediatorlarının, bakteriyaların, dərmanların sinir uclarına təsiri nəticəsində meydana gəlir.
Xolestazın, allergik, dəri, böyrək, qurd, sümük xəstəliklərinin, dərmanların əlaməti ola bilər. Kəskin və xroniki xolestazlarda rast gəlir, lakin xolestazın mütləq əlaməti deyil. BBS və skleroz xolangitin ən erkən əlaməti ola bilər. Laborator və görüntüləmədə xolestaz yoxdursa qaşıntının öd mənşəli olması inkar edilir. |
|
Ürək-bulanma və qusma |
Öd yolları xəstəlikləri üçün yanaşı (ikinci dərəcəli) əlamətdir. Öd yollarının kəskin xəstəliklərində, xoledoxolitiazda ağrı ilə birlikdə rast gəlir. Təkbaşına olması biliar xəstəlik üçün xarakterik deyil. Mədə, 12bb, Qc, MAV, bağırsağın iltihabi və neoplastik xəstəlikləri, bağırsaq keçməzliyi və beyin xəstəliklərində rast gələ bilir. |
|
Köp |
Öd yolları xəstəlikləri üçün yanaşı (ikinci dərəcəli) əlamətdir. Öd yollarının kəskin xəstəliklərində parezə, xroniki xolestazda isə bağırsaqlarda öd azlığına bağlı meydana gələ bilir. Təkbaşına rast gəlməsi biliar xəstəlik üçün xarakterik deyil. Mədə, 12bb, Qc, MAV, bağırsağın iltihabi və neoplastik xəstəlikləri və bağırsaq keçməzliyində rast gələ bilir. |
|
Qıcqırma |
Qastroezofageal reflüks əlamətidir. Öd yolları xəstəliyi üçün xarakterik deyil, lakin bununla yanaşı reflüks ezofagit olarsa görünə bilir. |
|
Palpator ağrılıq |
Öd kisəsinin və yollarının kəskin iltihabı üçün çox xarakterik, obyektiv simptomdur. Merfi simtomu- palpasiya ilə eyni vaxtda nəfəs aldıqda ağrı artır və ya nəfəsalma dayanır. USM – Merfi simptomu- USM ucluğu öd kisəsi proyeksiyasında saxlanılır, bu vəziyyətdə nəfəs alarkən kəskin ağrı olur. Ortner simptomu- döyəcləmə vaxtı sağ qabırğaaltında ağrının olması. Bu əlamətlər kəskin daşlı xolesistitdə çox rast gəlir, daşsız xolesistitdə isə nisbətən az (75%) rast gəlir. Öd yollarının digər kəskin iltihabi xəstəliklərində də rast gələ bilər. Ətraf orqanların iltihabı, hətta funksional xəstəliklərində də görünür. |
|
Kütlə |
Palpasiya vaxtı sağ qabırğaaltında və epiqastral nahiyələrdə törəmənin təyin edilməsi. İltihabi, neoplastik və sistik törəmələr ola bilər. Kisənin hidropsu, empieması, absesi, infiltrati, şişi, xoledox sisti kütlə şəklində əllənə bilər. Kütlənin yerini dəqiqləşdirmək üçün USM və KT gərəklidir. Peribiliar orqanlarin iltihabi və neoplastik xəstəliklərində də bu əlamət rast gəlir. |
|
Assit |
Öd yollarinin xəstəlikləri üçün xarakterik deyil, lakin ağırlaşmalarında rast gələ bilər. Kəskin xolesistit və öd peritonitində, əməliyyatdan sonra isə açıq əlavə axar (Luşka), güdül buraxması və xoledox zədələnməsi vaxtı assit ola bilər. Assitdəki bilirubin miqdarının qandan çox olması öd sızmasını göstərir. Sirroz – portal hipertenziya, ürək və böyrək yetməzlikləri transsudativ, birincili və ikincili peritonitlər eksudativ assitə, şişlər adətən sekretor assitə, boşluqlu və vəzili orqanların zədələnməsi isə ekstravazasiyaya səbəb olurlar |
|
Axolik nəcis |
Nəcisin ağ rəngli olması. Bağırsağa ödün axmaması nəticəsində nəcisdə öd piqmentlərinin olmaması. Tıxanma sarılığı üçün xarakterikdir. Lakin ishal törədən xəstəliklərdə də nəcis rəngsiz ola bilər. |
|
İshal |
Nəcis ifrazının tezləşməsi və mayeşəkilli olması. Xolesistektomiyadan sonrakı ilk həftələrdə və xolestazda rast gələ bilər. Laksativ istifadəsi, bağırsaqların iltihabi xəstəlikləri, mədə və bağırsaq əməliyyatlarından sonra ola bilər. |
Laborator müayinələr
|
Aminotransferaza ALT, 10-40 TV/l AST, 10-40 TV/l |
Hepatosellulyar zədələnmənin ən həssas göstəricisidir. AST erkən (mitoxondrial) zədələnmənin, ALT isə dərin zədələnmənin göstəricisidir, hepatositlər üçün daha spesifikdir. ALT və AST-nin birlikdə baxılması gərəkir. Öd yolları xəstəlikləri Qc zədələnməsi törədərsə arta bilər (2-5 dəfə). Kəskin tıxanma və düşən daşlarda 20 dəfədən çox və qısamüddətli artma ola bilər |
|
Qələvi fosfataza QF, 45-115 TV/l |
Xolestazın ən həssas göstəricisidir. Normal olması xolestazı inkar edə bilir, QQT ilə birlikdə artması isə xolestazı təsdiq edir. Öd yollarında xolestaz və ya zədələnmə olarsa 1-2 gün ərzində artar. Qc-in əksər xəstəliklərində 2-3 dəfə arta bilir, 3 dəfədən çox artması və ya ALT-yə nəzərən çox artması xolestazı (xolestatik hepatit, BBS, infiltrasiya) göstərir. |
|
Qamma-qlütamil-transpeptidaza QQT, 1-50 TV/l |
Xolestazın və alkoqol mənşəli qaraciyər zədələnməsinin göstəricisidir. QF ilə birlikdə baxılması vacibdir. Xolestaz törədən xəstəliklərdə QF ilə birlikdə artar. QF artarsa və QQT normaldırsa xolestaz inkar edilə bilər (XXATX və Bayer sindromundan başqa). Qc xəstəliklərində, xüsusən də alkoqol hepatitində artır. QQT/QF >2,5 alkoqol hepatitini göstərir. Böyrək, ürək, bağırsaq xəstəliklərində arta bilər. |
|
5-nukleotidaza 5-NT, 1-10 TV/l |
Xolestazın ən spesifik, lakin gec göstəricisidir. Xolestazı təsdiq və ya inkar etmək çətin olarsa istifadə edilir. Xolestazda 4-5 gün sonra artır. Qaraciyər xəstəliklərində arta bilər. Digər xəstəliklərdə adətən artmaz. |
|
Bilirubin Ümumi, 0,1-1 mq/dl və ya 1-17 mkmol/l
Sərbəst 0,1-0,9 mq/dl və ya 1-15 mkmol/l
Birləşmiş (konyuqə) 0,1-0,5 mq/dl və ya 1-10 mkmol/l |
Sarılığın diaqnostikası, xolestazın, hepatosellulyar zədələnmə və hemolozin isə ağırlıq dərəcəsi və dinamikasını təyin etmək üçün istifadə olunur. Ekstra və intrahepatik xolestazlarda konyuqə bilirubin artır. Uzunmüddətli tıxanmalarda sərbəst bilirubin də arta bilər. Hissəvi və bölgəsəl xolestazlarda (darlıq, infiltrasiya, qapaqşəkilli daşlar və s.) QF artmasına baxmayaraq bilirubin artmaya bilər. 10 mq/dl-dən çox artması isə adətən şiş mənşəli tıxanmalarda rast gəlir. Qc-in əksər qazanılma xəstəliklərində hər iki fraksiya 1-3 dəfə artır. Çox artma ağır dərəcəli xəstəliyi göstərir. Anadangəlmə enzim yetməzliklərində isə adətən fraksiyalardan biri artır. Sərbəst bilirubin Gilbert və Crigler-Najjar sindromlarında, konyuqə bilirubin isə Dubin-Jonson və Rotor sindromlarında artar. Hemolizdə sərbəst bilirubin artır. |
|
Albumin 4-6 q/dl |
Qc-in sintetik funksiyasını və sepsisin ağırlığını qiymətləndirmək üçündür. Öd yolları xəstəliklərində adətən dəyişmir, xroniki Qc xəstəliyi baş verərəsə (BBS, İBS) azala bilər. Adətən Qc-in xroniki xəstəliklərində azalır, kəskin xəstəliklərində isə nadir hallarda azala bilir. Sepsis və qida azlığında da azala bilər |
|
Protrombin 12-14 san 0,9-1,2 BNN |
Qaraciyərin sintetik funksiyasının ən həssas göstəricisi olmaqla yanaşı laxtalanmanı qiymətləndirmək üçün də istifadə edilir. Xolestazlarda azalır, lakin Vit.K müalicəsinə cavab verir. Kəskin və xronik qaraciyər yetməzliklərində azalır və Vit.K müalicəsinə cavab vermir. YDDL və varfarin müalicəsində də azalır |
|
Autoimmun göstəricilər |
Antimitoxondrial anticisim (AMA) Antinuklear anticisim (ANA) Qaraciyər, böyrək mikrosomlarına qarşı anticisim (LKM) AMA birincili biliar sirrozda ortaya çıxar, ANA və LKM isə autoimmun hepatit üçün xarakterik marker sayılır. |
|
İltihab göstəriciləri |
Leykositoz, sola meyillik və CRP öd yolları kəskin iltihabında (xolesistit, xolangit), EÇS artması isə xronik xəstəliklərdə rast gəlir. |
Görüntüləmə müayinələri
|
USM |
Öd yollarının ən həssas və ilkin müayinəsidir. Öd daşını (98%), öd yollarının genişlənməsini, kisə böyüməsi və divar qalınlaşmasını, kisəətrafı mayeni və digər patologiyaları göstərə bilir. |
|
Endoskopik USM |
Xoledoxun distal patologiyalarında ən həssas üsullardan biridir. |
|
Əməliyyatdaxili USM |
Xoledoxu və qaraciyərdaxili axacaqları qiymətləndirmək üçün dəqiq üsullardan biridir. |
|
MRT |
Öd yollarının diaqnostikasında ən həssas və spesifik üsul sayılır. Həm axacaqdaxili, həm də axacaq divarı və ətrafındakı patologiyaları yüksək həssaslıqla göstərir. USM-dən sonra ikinci vacib müayinədir. |
|
KT |
Öd yolları patologiyalarında yeri azdır, daha çox peribiliar patologiyaların diaqnostikası üçün istifadə edilir. |
|
ERXPQ |
Endoskopik retroqrad xolangio-pankreatoqrafiya. Əvvəllər diaqnostik məqsədlə geniş istifadə edilirdi. Hazırda daş çıxarmaq, stent qoymaq və drenaj etmək (nazobiliar) üçün ən geniş istifadə edilən azinvaziv müalicə üsuludur. |
|
PTX |
Perkutan transhepatik xolangioqrafiya. ERXPQ mümkün olmayan hallarda tətbiq edilən xolangioqrafiya və müdaxilə (daşçıxarma, stent, drenaj) üsuludur. |
|
Xoledoxoskopiya |
Xoledoxun yumşaq və ya sərt endoskopla birbaşa görüntwləmə üsuludur. Əməliyyat vaxtı (açıq və laparoskopik) və ya endoskopiya vaxtı aparıla bilir. Həm diaqnostik, həm də müalicə məqsədli (daş çıxarma, dilatasiya, stent, drenaj) istifadə edilir. Son illər laparoskopiya ilə birlikdə istifadə edilir və xoledoxolitiazın müalicəsində ERXPQ-yə alternativ üsul kimi geniş tətbiq edilir. |
|
Laparoskopiya |
Diaqnostik məqsədlə kəskin xolesistitin differensial diaqnostikasında istifadə edilir. |
|
Biopsiya |
Öd yollarının xəstəliklərində vacib müayinə üsuludur |
ÖD YOLLARI XƏSTƏLİKLƏRİNDƏ DİAQNOSTİK YANAŞMA
Prinsip
- Öd kisəsində, axacaqlarda və Oddi sfinkterində əvvəlcə üzvi, sonra funksional xəstəliklər axtarılır.
- Öd kisəsində patologiya tapılarsa mütləq axacaqlar da yoxlanılmalıdır.
Şübhə
- Ağrı (öd sancısı, öd ağrısı), sarılıq, qaşınma, pankreatit, anamnezdə öd yolları xəstəlikləri və əməliyyatları, QF artması öd yolları xəstəliklərinə şübhə yaradan əlamətlərdir.
Dəqiqləşdirmə
Birinci pillə müayinələr
- Bu mərhələdə məqsəd öd kisəsində, axacaqlarda üzvi dəyişikliyi və xolestazı araşdırmaqdır.
- Bu məqsədlə aşağıdakı ilkin müayinələr aparılır:
- Klinik müayinə
- USM
- Xolestaz (QF, QQT, Bilirubin)
- Qc enzimləri (ALT, AST)
- Amilaza
- Hemoqram
- CRP
- Öd kisəsi patologiyalarında USM çox həssas, öd yolları patologiyalarında isə xolestaz göstəriciləri çox həssasdır. USM öd yollarında patologiya göstərirsə var deməkdir, göstərmirsə yoxdur demək deyildir.
Şəkil 1. Öd yolları xəstəliklərinin diaqnostikasında ilkin müayinə nəticələri
- İlkin müayinələrdən bir neçə nəticə ortaya çıxa bilər.
- Birincisi, kəskin cərrahi xəstəlik müəyyən olunur (məslələn kəskin xolesistit, kəskin xolangit, hemobiliya). Belə hallarda təcili olaraq əlavə müayinələr və müdaxilələr aparılır.
- İkincisi, öd kisəsində patologiya aşkar olunur, laborator xolestaz yoxdur və USM öd yollarında patologiya aşkar etmir, xəstənin şikayətləri kisə patologiyasına uyğun gəlir. Belə vəziyyətdə adətən diaqnoz dəqiqləşir və əlavə müayinələrə ehtiyac qalmır (daşlı xolesistit, öd kisəsi polipləri)
- Üçüncü nəticə, öd kisəsində patologiyanın və xolestazın olub-olmamasından asılı olmayaraq, axacaqlarda üzvi dəyişiklik tapılır (genişlənmə, daralma, exopozitiv kütlə, sist və s). Belə vəziyyətdə diqnozu müəyyənləşdirmək üçün dəqiqləşdirici müayinəyə - xolangioqrafiyaya ehtiyac vardır.
- Dördüncü nəticə, kisədə və axacaqlarda dəyişiklik olub-olmamasından asılı olmayaraq xolestaz əlamətləri var. Belə halda da dəqiqləşdirici müayinə kimi xolangioqrafiya məsləhətdir.
- Beşinci nəticə, öd kisəsində, axacaqlarda üzvi dəyişkilik və xolestaz tapılmır, lakin klinik olaraq biliar patologiyaya şübhə qalır (öd sancısı, qeyri-xolestatik sarılıq, pankreatit). Bu hal USM ilə görünməyən daşlarda (ultraneqativ daşlar), öd kisəsi və Oddi sfinkteri disfunksiyalarında rast gəlinir. Bel halda da dəqiqləşmə üçün MRT məsləhət görülür.
İkinci pillə müayinə
- İkinci mərhələdə məqsəd axacaqlardakı və ətrafındakı üzvi dəyişikliyi dəqiqləşdirməkdir.
- MRT ilk seçimdir, bu mümkün olmazsa digər xolangioqrafiyalar seçilir.
- Bu mərhələdə də bir neçə nəticə ola bilər:
- Birincisi və ən çox rast gələni axacaqlardakı xəstəliyin və ağırlıq dərəcəsinin dəqiqləşməsidir.
- İkinci nəticə, xolestazın ekstrahepatik (axacaqlarda genişlənmə var) və intrahepatik (axacaqlarda genişlənmə yoxdur) olması dəqiqləşir, lakin ağırlıq dərəcəsi və ya səbəbi dəqiqləşmir. Qaraciyərxarici xolestazı törədən xəstəliklər və ağırlıq dərəcələri əksər hallarda MRT və əvvəlki klinik-laborator müayinə ilə dəqiqləşdirilə bilir (xoledox daşları, daralmalar, törəmələr, sistlər və s). MRT ilə xəstəlik və ağırlıq dərəcələri dəqiqləşdirilə bilmirsə (xoledox distalının daralmaları və kiçik törəmələri, xoledoxdaxili varikozlar və s) üçüncü pillə müayinələr lazım gəlir. Qaraciyərdaxili xolestazı törədən xəstəlikləri dəqiqləşdirmək üçün adətən əlavə müayinlərə ehtiyac yaranır.
- Üçüncü nəticə, xolestaz yoxdur və MRT-də öd yolları normal görünürsə funksional müayinələrə ehtiyac yaranır.
Şəkli 2. Öd yolları xəstəlikləri diaqnostikasında ikinci pillə müayinələrin nəticələri
Üçüncü pillə müayinə
- Aparılan birinci və ikinci pillə müayinələrdə xəstəliyin diaqnozu və ya ağırlıq dərəcəsi müəyyən edilmirsə xüsusi göstərişlərlə üçüncü pillə müayinələr edilir:
- Trifazik KT
- PET-KT
- İnvaziv xolangioqrafiyalar
- Endoskopik retroqrad xolangioqrafiya (ERXPQ)
- Endoskopik USM
- Perkutan transhepatik xolangioqrafiya (PTX)
- Laparoskopik xolangioqrafiya
- Xoledoxoskopiya
- Autoimmun markerlər
- Biopsiya
- Funksional müayinələr
- Digər
ÖD YOLLARINA MÜDAXİLƏLƏR
Perkutan xolesistostoma
|
» Dəridən və qaraciyərdən keçərək öd kisəsinin daxilinə kateter yerləşdirilir. Nadir hallarda öd kisəsi endoskopik yolla kateterizasiya edilir. » Kəskin xolesistitlərdə xolesistektomiya mümkün olmayan hallarda iltihabı müvəqqəti söndürmək üçün öd kisəsi dekompressiya edilir. |
 |
Perkutan xolangioqrafiya
|
 |
Laparoskopik və açıq xolesistektomiya
|
» Öd kisəsinin çıxarılması əməliyyatıdır - öd kisəsi axacağı və arteriyası bağlanıb kəsildikdən sonra yatağından ayrılır və çıxarılır. » Öd kisəsinin xəstəliklərində (öd daşı, xolesistit, polip, diskineziya) tətbiq edilir. Laparoskopik üsul qızıl standartdır. |
 |
Radikal xolesistektomiya
|
» Öd kisəsi qaraciyər yatağı və qapı limfa düyünləri ilə birlikdə çıxarılır. » Öd kisəsi xərçəngində tətbiq edilir. |
 |
Bilio-biliar anastomozlar
|
» Öd yolları uc-uca anastomoz edilir. Adətən anastomozdan T-drenaj və ya kateter yerləşdirilir. » Öd yolları zədələnmələrində, qaraciyər transplantasiyasında tətbiq edilir. |
 |
Bilio-digestiv anastomozlar
|
» Öd yolları ilə bağırsaqlar arasında qoyulan anastomozlardır. Calanan orqana görə müxtəlif növləri var: » Hepatiko-yeyuno-anastomoz - ən çox tətbiq edilən anastomoz olub axacaqlarla nazik bağırsaqlar arasında Ru-Y tipli anastomoz qoyulur » Xoledoxo-duodenoanastomoz » Xolesisto-yeyuno-anastomoz (çox nadir hallarda istifadə edilir) |
 |
 |
Sfinkterotomiya (transduodenal, endoskopik)
|
» Oddi sfinkterinin kəsilərək genişləndirilməsi əməliyyatıdır. Endoskopik və transduodenal (açıq və ya laparoskopik) üsulla edilir. Endoskopik üsul qızıl standartdır. » Oddi sfinkteri stenozlarında, diskineziyalarında, stent qoymaq üçün, daş çıxarmaq üçün tətbiq edilir. |
 |
Biliar darlıqda dilatasiya, stent
|
» Öd yollarında daralma sahəsini genişləndirmək üçün balonla dilatasiya edilə bilir, stentlər qoyula bilir. » Bəd və xoşxassəli daralmalarda tətbiq edilir. |
 |
Litotomiya (açıq, laparoskopik, endoskopik)
|
» Öd yollarındakı daşı çıxarma əməliyyatıdır. Endoskopik yolla aşağıdan, açıq və ya laparoskopik xoledoxotomiya ilə ortadan, perkutan yolla isə yuxarıdan daşlar çıxarıla bilir. » Öd yollarının birincili və ikincili daşlarında istifadə edilir. |
 |
Öd yollarında əməliyyatlarından sonrakı ağırlaşmalar
Öd yollarında aparılan əməliyyatlardan sonrakı ağırlaşmalar üç əsas qrupa bölünürlər:
- Xüsusi (spesifik)
- Ümumi (qeyri-spesifik)
- Anestezioloji
Spesifik ağırlaşmalar – öd yollarının cərrahiyəsinə bağlı ağırlaşmalardır. Ən çox rast gələn ağırlaşmalar aşağıdakılardır:
- Qanaxma (intraabdominal və hemobiliya)
- Biliar sızmalar
- Bilioma
- Biliar strikturalar
- Öd fistulaları
- Abses (qaraciyər və peritondaxili)
- Qaraciyər disfunksiyası
- Qaraciyər yetməzliyi
- Oddi sfinkterinin disfunksiyası
- Sepsis
- Xolangit
- Xoledoxolitiaz
- Postoperativ pankreatit
- Xilyoz assit
Qeyri – spesifik ağırlaşmalarına ümumi cərrahi əməliyyata bağlı ağırlaşmalardır. Ən çox rast gələn ağırlaşmalar aşağıdakılardır:
- Ağciyər atelektazı
- Plevrit
- Pnevmoniya
- Sidik yolları infeksiyaları
- Yara irinləmələri
- Postoperasiyon ventral yırtıqlar
- Bitişmə mənşəli bağırsaq keçməzliyi
- Dərin vena trombozları
- Bağırsaqların yatrogen zədələnmələri
Anestezioloji ağırlaşmalar:
- Allergik reaksiyalar
- İntubasiya ağırlaşmaları
- Narkoz ağırlaşmaları
- Ölüm
- Digər
Öd yolları müayinələri üzrə suallar
N.Y.Bayramov, A.K.Səfiyeva, Ş.Ə.Məmmədova
Müayinələr
|
Suallar |
Cavablar |
|
Bilrubinin hansı səviyyəsində sarılıq əlaməti ortaya çıxır? |
2-2,5 dəfə artarsa |
|
Sarılıq əlaməti ilk olaraq hansı anatomik bölgədə ortaya çıxır? |
Dilin altı |
|
Böyrək funksiyası yaxşı olarsa total bilirubin nə qədər yüksək ola bilər? |
20 mg/dl-dən çox |
|
Tıxanma sarılığının əlamətləri hansılardır? |
|
|
Obsrtruktiv sarılıqda qaşınmanın səbəbi nədir? |
Öd duzlarının dermaya təması (bilirubin deyil!) |
|
Xolelitiaz nədir? |
Öd daşı |
|
Xolesisitolitiaz nədir? |
Öd kisəsi daşı |
|
Xoledoxolitiaz nədir? |
Ümumi öd axarında daş |
|
Xolesistit nədir? |
Öd kisəsinin iltihabı |
|
Xolangit nədir? |
Öd yollarının iltihabı |
|
Xolangiokarsinoma nədir? |
Öd yollarının adenokarsinoması |
|
Klatskin tumor nədir? |
Sağ və sol qaraciyər axacaqlarının birləşdiyi yerdə (haçada) yerləşən xolangiokarsinoma |
|
Öd sancısı (biliar kolika) nədir? |
Sağ qabırğaaltı və ya epiqastralik bölgədə kəskin başlayan, 15-30 dəq. ərzində artan, bir neçə saat (3-6 saat) sabit davam etdikdən sonra yavaş-yavaş azalan ağrı (adətən öd daşının kisə axarını tıxaması nəticəsində baş verir). |
|
Bilioma nədir? |
İntraperitoneal və ya qaraciyərdaxili öd yığıntısı |
|
Öd yollarının müayinəsi üçün ilkin görüntüləmə hansıdır? |
Ultrasəs müayinəsi |
|
Öd kisəsinin müayinəsi üçün ən çox istifadə edilən müayinə? |
Ultrasəs müayinəsi |
|
Öd axacaqlarını qiymətləndirmək üçün hansı üsulları bilirsiniz? |
|
|
Öd axacaqlarını qiymətləndirmək üçün ən dəqiq ilkin müayinə? |
Maqnit rezonans xolangioqrafiya |
|
R-müayinəsi hansı tezliklərdə kisədə daşı göstərə bilir? |
10-15% |
Öd yollarinda əməliyyatlar
|
Suallar |
Cavablar |
|
Xolesistektomiya nədir? |
Öd kisəsinin çıxarılması (laparoskopik və ya açıq yolla) |
|
Sfinkterotomiya nədir? |
Öddi sfinkterinin kəsilməsidir, darlığı aradan qaldırmaq, xoledoxdakı daşları çıxarmaq, stend qoymaq üçün aparılır. Adətən ERXPQ ilə yerinə yetrilir, bəzən açıq üsulla transduodenal olaraq da edilə bilir. |
|
Xoledoxo-yeyunostomiya nədir? |
Ümumi öd axarı və yeyunum arasında anastomoz |
|
Hepatiko - yeyunostomiya nədir? |
Pay axacaqları və ya ümumi qaraciyər axacağı ilə yeyinum arasında anastomoz |
|
Laparoskopik xolesistektomiyadan sonrakı biloma necə müalicə olunur? |
1.Öd kolleksiyasını perkutan drenajı 2.ERXPQ ilə biliar stent yerləşdirməklə |
|
Laparoskopik xolesistektomiya zamanı ümumi öd axarının böyük zədələnmələrində müalicə? |
Xoledoxo-yeyunostomiya |
