Suallar

Cavablar

Yırtıq nədir?

Qarındaxili orqanların yerləşdiyi boşluğun divarındakı defektdən peritonla birlikdə kənara çıxmasıdır.

Rastgəlmə tezliyi?

Təxminən əhalinin 5-10%-ində rast gəlir.

Yırtıqların təxminən 75%-i qasıq  (50%-i çəp, 25%-i düz ), 5%-i bud yırtıqlarının, 20% -i isə digər yırtıqların payına düşür. 

Əmələ gəlməsinə səbəb olan faktorlar?

• Qarın daxili təzyiqin yüksəlməsi
• Defekasiya və  sidik ifrazı zamanı gücənmə
• Öskürmə (XOAX)

Yırtıqlar nəyə görə mütləq təmir olunmalıdır?

Ağırlaşmanın qarşısını almaq üçün (boğulma, nekroz, ağrı, nazik bağırsaq obstruksiyası)

Hansı daha təhlükəlidir -  kiçik yoxsa böyük yırtıq defekti?

Kiçik ölçülü yırtıqlar daha təhlükəlidir, çünki defekt dar olduğu üçün daha çox boğulmağa, dartılmağa meyillidir.

Düzələn yırtıq nədir?

Möhtəviyyatı qarın boşluğuna qayıda bilən yırtıqlar.

Boğulmuş yırtıq nədir?

Yırtıq möhtəviyyatının qapıda pərçimlənməsi və stranqulyasiyasıdır. Nəticədə bağırsaq keçməzliyi və orqanda işemik nekroz baş verir.

Sürüşən yırtıq nədir?

Yırtıq  kisəsinin bir divarını  boşluqlu orqan təşkil edir (sidik kisəsi, kor bağırsaq).

Littre yırtığı  nədir?

Yırtıq möhtəviyyatını Meckel divertikulu təşkil edir.

Spigel yırtığı  nədir?

Yırtıq Spigel xəttindəki defektdən çıxır, lateral yırtıq deyilir.

Daxili yırtıq  nədir?

Yırtıq  intrabdominal ciblərdən və ya qarın-döş boşluğunda olur.

Obturator yırtıq nədir?

Obturator kanaldan çıxan yırtığa deyilir.

Lumbar yırtıq nədir?

Bel nahiyəsindəki Petit və ya Grynfelt dəliklərindən əmələ gəlir.

Petit yırtığı  nədir?

Petit üçbucağından çıxan yırtığa deyilir, eyni zamanda aşağı lumbar üçbucaqdan çıxan yırtıq kimi də tanınır.

Grynfeltt yırtığı nədir?

Grynfeltt-Lesshaft üçbucağından çıxan yırtığa deyilir (yuxarı lumbar üçbucaq).

Pantalon yırtıq  nədir?

Yırtıq kisəsi həm düz, həm də çəp yırtıq kisələrinin birləşməsindən ibarətdir - aşağı epiqastral damarlar yırtıq kisəsini iki yerə ayırır (pantalon – şalvar formasını xatırladır).

Kəsik yırtığı nədir?

Əməliyyatdan sonrakı kəsik yerindən əmələ gələn yırtıqlara deyilir (adətən infeksiyalaşmış yaralardan sonra ortaya çıxır).

Ventral yırtıq nədir?

Qarın divarında olan yırtıqlara deyilir.

Parastomal yırtıqlar  nədir?

Stomiyalar  ətrafında əmələ gələn yırtıqlara deyilir.

Richter yırtığı  nədir?

Bağırsağın bir divarı boğulmaya məruz qalır. Obstruksiya əlamətləri olmadan bağırsaq perforasiyası və  nekrozu verə bilər.

Epiqastrik yırtıq nədir?

Göbəkdən yuxarı ağ xəttdən çıxan yırtıqlara deyilir.

Göbək yırtığı  nədir?

Göbək həlqəsindən çıxan yırtığa deyilir. Assitlərdə, hamiləlikdə, piylənmədə müşahidə olunur.

İntraparietal yırtıq nədir?

Yırtıq kisəsi qarın divarının təbəqələri arasında yerləşən yırtığa deyilir.

Bud yırtığı nədir?

Bud həlqəsindən çıxan və damarlardan içəridə yerləşən yırtığa deyilir.

Hesselbach yırtığı  nədir?

Femoral damarlardan lateralda qasıq bağının altında olan yırtığa  deyilir.

Bochdalek yırtığı nədir?

Diafraqmanın arxa divarından, adətən soldan çıxan yırtığa deyilir.

Morgagni yırtığı  nədir?

Ön parasternal diafraqmatik yırtıq.

Preperitoneal yırtıq nədir?

Peritonla köndələn fassiya arasında olan yırtığa deyilir.

Cooper yırtığı nədir?

Femoral kanaldan çıxan, xayalığa və ya  böyük cinsiyyət dodaqlarına doğru inkişaf  edən yırtıqlar.

Çəp qasıq yırtığı  nədir?

Aşağı epiqastral damarların lateralından çıxan yırtıq.

Düz qasıq yırtığı nədir?

Aşağı epiqastral damarların medialından çıxan yırtıq.

Hiatal yırtıq nədir?

Diafraqmanın ezofageal dəliyindən çıxan yırtığa deyilir.

Amyands yırtığı nədir?

Yırtıq kisəsində perforativ appendiks olur.

Hesselbach üçbucağının tərəfləri hansılardır?

• Aşağı epiqastral damarlar
• Qasıq bağı (Lig. Pouparts)
• Düz əzələ yatağının kənarı

Qarın divarının hansı təbəqələri var?

Dəri, dərialtı təbəqə, Scarp fassiya, xarici çəp əzələ, daxili çəp əzələ, köndələn əzələ, köndələn fassiya, preperitoneal yağ təbəqəsi, periton

Qasıqda kütlənin səbəbləri nə ola bilər?

Qasıq yırtığı, limfoadenopatiya, hematoma, seroma, abses, hidrosele, femoral arteriya anevrizması,  xayalığa enməyən  xayalar, sarkoma, xaya torsionu

Yırtıqların müalicəsində hansı üsullar istifadə olunur?

• Herniotomiya
• Herniorafiya
• Hernioplastika

Herniotomiya nədir?

Yırtıq kisəsi ləğv edilir. Adətən kiçik uşaqlarda tətbiq edilir.

Herniorafiya nədir?

Herniorafiya – herniotomiya edilir və defekt yerli toxumalarla bərpa olunur (məsələn: Bassini üsulu).

Hernioplastika nədir?

Herniotomiyadan sonra yırtıq qapısı yamaqla möhkəmləndirilir (məsələn: Lixtenşteyn üsulu).

Prostat adenoması və yırtığı olan xəstədə ilk olaraq hansı əməliyyat olunmalıdır – TUR yoxsa herniorafiya?

TUR

Hansı ezofageal hiatal yırtıq qastroezofageal reflükslə müştərək gedir?

Sürüşən tip hiatal yırtıq

Təcili yardım şöbəsində “Boğulmaqda olan yırtıq” yerinə necə salına bilər?

1. Yırtıq üzərinə buz qoyulur;
2. Sedasiya edilir;
3. Qasıq yırtığı üçün Trendelenburg    pozisiyası verilir;
4. Davamlı zəif təzyiqlə basdırılır;
5. Yerinə salındıqdan sonra bağırsaq        nekrozu əlamətlərini müşahidə        etmək üçün stasionarda saxlanılır;
6. Xəstə erkən herniorafiyaya hazırlanır.

Qasıq yırtığı plastikası üzrə uşaqlarla böyüklər arasında hansı fərq var?

Yenidoğulmuşlarda və uşaqlarda  

herniotomiya (kisənin liqasiyası) edilir, böyüklərdə isə mütləq herniorafiya və ya hernioplastka lazımdır.

“İpək əlcək” əlaməti nədir?

Yenidoğulmuşlarda yırtıq kisəsi müayinə sırasında ipək əlcəyin barmağını xatırladır.

Suallar

Cavablar

Düz qasıq yırtığı nədir?

Hesselbach üçbucağından (aşağı epiqastral damarların medialından), daxili qasıq həlqəsini keçmədən qarın divarından çıxan yırtıqlara deyilir.

Rastəlmə tezliyi nə qədərdir?

Təxminən kişilərin 1%-ində rastlanır, yaşla əlaqədar artır.

Düz qasıq yırtığının səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

Mexaniki faktorların uzunmüddətli təsiri

Çəp qasıq yırtığı nədir?

Qasıq kanalının daxili həlqəsindən çıxaraq (aşağı epiqastral damarların   lateralından), qasıq kanalından keçən və  xarici həlqədən çıxan yırtığa deyilir, xayalığa enə bilir.

Çəp qasıq yırtığının səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

Əksər hallarda peritonun vaginal çıxıntısının anadangəlmə obliterasiya olunmaması nəticəsində əmələ gəlir.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

• Kişilərin 5%- ində rast gəlinir.
• Həm qadınlar, həm də kişilər arasında yayğındır.

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Boğulma 
• İltihab (aseptik və ya bağırsaq nekrozuna bağlı abses və ya fleqmona) 
• Bağırsaq keçməzliyi 
• Xroniki qəbizlik 
• Digər 

Boğulma riski nə qədərdir?

Çəp qasıq yırtığı düz qasıq yırtığına nisbətən daha çox boğulmağa meyillidir. Bud yırtığının boğulma riski daha yüksəkdir.

Klinik əlamətləri hansılardır?

• qasıqda fiziki aktivlik vaxtı ağrı və şişkinlik 
• xarici qasıq dəliyinin genişlənməsi 
• öksürək təkanı simptomu 
• şişkinliyin geriyə qayıtması  

Qasıq yırtığının diaqnozu necə qoyulur?

Diaqnoz anamnez və fiziki müayinələr əsasında qoyulur. Şəhadət barmağı xarici həlqədən daxil edilərək yırtıq kisəsi əllənir. Xəstənin diaqnozu tam aydın deyilsə ayaqüstündə  də müayinə etmək gərəkir.

Qasıq yırtığını dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

USM və KT

Laborator əlamətləri nələrdir?

Yoxdur

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

• USM-də yırtıq kisəsi və Valsalva testində orqanın kisəyə yerdəyişməsi. 
• KT və ya MRT-də qarın divarında defekt, yırtıq kisəsi və yırtıq möhtəviyyatının (bağırsaq, piylik  və digər) görünməsi

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Klinik olaraq öksürək simtomu və/və ya geriyə qayıtma simtomu 
• USM-də yırtıq kisəsi və Valsalva testində orqanın kisəyə yerdəyişməsi. 
• KT və ya MRT-də qarın divarında defekt, yırtıq kisəsi və yırtıq möhtəviyyatının (bağırsaq, piylik və digər) 
• Laparoskopiya və ya laparotomiyada qarın boşluğuna açılan kisənin görünməsi. 

Qasıq yırtığını hansı xəstəliklərdən differensiasiya etmək lazımdır?

• Qasıq limfoadenopatiyası
• Femoral limfoadenopatiya
• Abses
• Ektopik xaya
• Hidrosele
• Varikoz
• Lipoma

Qasıq yırtığının müalicə üsulları hansılardır?

Yırtığın yeganə müalicəsi cərrahi əməliyyatdır.  Boğulma varsa təcili, boğulma əlamətləri yoxdursa  planlı cərrahi əməliyyat.

Əməliyyat üsulları hansılardır?

• Herniotomiya
• Herniorafiya
• Hernioplastika

Bassini üsulu?

Arxa divarı möhkəmləndirilməsi üsuludur,  yuxarı çəp və köndələn əzələlərin aponevrozu və köndələn fassiya qasıq bağına tikilir, düz əzələ yatağında gövşədici kəsik aparılır.

McVay üsulu ?

Kuper bağı qarnın köndələn fassiyasına tikilir.

Shouldice üsulu?

Arxa divar 4 qat möhkəmləndirilir: köndələn fassiya kəsilərək üst-üstə ikiqat tikilir, köndələn-çəp əzələ aponevrozu isə ikiqat tikişlə qasıq bağına tikilir.

Lixtenşteyn üsulu?

Arxa divarı möhkəmləndirmək üçün köndələn fassiya  qalça venasına qədər  qasıq sümüyü periostuna (Cooper bağına), venadan lateralda isə qasıq bağına   tikilir. Bu üsul bud yırtıqlarında da istifadə edilə bilir.

TAPP əməliyyatı nədir?

Laparoskopik təmirin növüdür –

TransAbdominal PrePeritoneal qasıq yırtığı təmiri

TEPP əməliyyatı nədir?

Laparoskopik təmirin növüdür – TotalAbdominalPeritoneal plastika

Yırtıqların  Laparoskopik təmirinə əsas göstərişlər hansıdır?

• İki tərəfli qasıq yırtığı
• Residiv yırtıq
• Fiziki aktivliyin erkən bərpası zamanı

Suallar

Cavablar

İlk identifikasiya olunan dərilatı təbəqənin adı nədir?

Scarp fassiyası (arıq adamlarda zəif olur)

Liqasiya olunan dərialtı venanın adı nədir?

Səthi epiqastrik vena

İlioinguinal sinir kəsilərsə nə ola bilər?

Budun iç səthində və xayalığın lateral səthində keyləşmə olur ki, buda 6 ay müddətinə keçir.

Cremaster əzələsi qarının hansı əzələ qatından əmələ gəlir?

Daxili çəp əzələdən

Poupart bağı qarının hansı əzələ qatından əmələ gəlir?

Xarici çəp əzələ aponevrozundan

Poupart bağı nəyə birləşir?

Ön yuxarı qalça tininə və qasıq qabarına

Qasıq kanalında hansı sinir olur?

İlioinguinal sinir

Toxum ciyəsi nədir?

Cremaster əzələ lifləri, ductus deferens, testikulyar arteriya, testikulyar venoz kələf, genito-femoral sinirin genital şaxəsi.

Yırtıq kisəsi nədən əmələ gəlir?

Periton (düz) və ya processus vaginalis-dən (çəp)

Kişilərdə qasıq yırtığı möhtəviyyatını daha çox nə təşkil edir?

Nazik bağırsaq

Qadınlarda qasıq yırtığı möhtəviyyatını daha çox nə təşkil edir?

Yumurtalıq və borular

Qadınlarda qasıq kanalında nə yerləşir?

Girdə bağ

Toxum ciyəsi “lipoması” nədir?

Ciyə üzərində peritonönü piy toxumasıdır (həqiqi lipoma deyil), amortizasiya rolu oynayır, bəzən böyük olur və özünü yırtıq kimi göstərir. Əməliyyat vaxtı adətən çıxarılır.

Əməliyyat vaxtı tikiş bud arteriyası və  ya venasından keçərsə nə etmək lazımdır?

Tikişi bacardıqca tez çıxartmaq və qanaxma varsa tamponada etmək.

Hesselbach üçbucağında hansı tip yırtıq olur?

Düz qasıq yırtığı

Gövşədici kəsik nədir?

Düz əzələ yatağında aparılan kəsikdir, qasıq bağında gərginliyi azaltmaq üçün aparılır.

Suallar

Cavablar

Bud yırtığı nədir?

Bud kanalından çıxan yırtıqdır, köndələn fassiyanın bud kanalının daxili dəliyi səviyyəsindəki defekti ilə əlaqədar meydana gəlir,  bud damarlarından medialda yerləşir.

Bud kanalının sərhədləri hansılardır?

Arxadan Kuper bağı, öndən İnguinal bağ, bayırdan bud venası, içəridən lakunar bağ.

Bud yırtığı yırtıqların neçə fazini təşkil edir?

5%

Qadınlarda bud yırtığı qasıq yırtıqlarının neçə faizini təşkil edir?

30%

Bud yırtığının səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

Qadın cinsi, hamiləlik, gücənmə

Gediş xüsusiyyəti necədir?

• Nadir hallarda asimptomatik olur.  
• Boğulmaya və residivə meylli yırtıqdır.  
• Bud yırtıqlarının 30%-ində boğulma rastlanır və bunların 50%-ində bağırsaq rezeksiyası lazım gəlir.  

Ağırlaşmaları nələrdir?

Boğulma

Ən çox rast gələn fəsadı hansıdır?

Boğulma (xəstələrin 1/3-ində)

Klinik əlamətləri hansılardır?

Qasıqda şişkinlik, ağrı

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Qasıqda kütləsi olanlarda

Dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

USM və KT

Laborator əlamətləri nələrdir?

Yoxdur

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

Yırtıq kisəinin görünməsi

Müalicə üsulları hansılardır?

Cərrahi müalicə

Əməliyyat üsulları hansılardır?

• Yamaqsız - McVay (Kuper bağı təmiri) üsulu
• Yamaqla plastika

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Ən çox boğulma rastlanan yırtıqdır

Suallar

Cavablar

Göbək yırtığı  nədir?

Göbək həlqəsindən çıxan yırtıqdır.

Göbək yırtığının səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

Əsasən anadagəlmə olur, hamiləlik vaxtı  və ya sirrozda genişlənərək bariz hala gəlir.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

• Uşaqlarda əksər hallarda 2-3 yaşına qədər spontan aradan qalxır. 
• Kiçik yırtıqlar uzun müddət böyümədən davam edə bilərlər. 
• Hamiləlik vaxtı ortaya çıxan yırtıqlar doğuşdan sonra kiçilə bilir. 
• Əksər hallarda kiçik olurlar (1,5 sm-dən kiçik) və möhtəviyyatını piylik və ya preperitoneal yağ toxuması təşkil edir.   
• Böyük yırtıqlarda boğulma, o cümlədən bağırsaq boğulması meydana gələ bilər.  

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Kiçik yırtıqlar uzun müddət simptomsuz ola bilirlər. 
• Boğulma əlamətləri olan və böyük yırtıqlar göbəkdə şişkinlik və ağrı əlamətləri ilə ortaya çıxır.  

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Göbəkdə ağrı və şişkinlik olanlarda

Dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Diaqnozu əksər hallarda klinik olaraq təyin edilir.  
• Differensiasiya üçün USM, KT lazım gəlir. 

Müalicə üsulları hansılardır?

• Müşahidə (İki yaşına qədərki uşaqlarda, kiçik (1,5 sm-dən kiçik), böyüməyən və asimptomatik yırtıqlarda)
• Cərrahi müalicə  

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Simptomatik və  ağırlaşma riski yüksək olan yırtıqlar

Əməliyyat üsulları hansılardır?

• Herniorafiya – kiçik yırtıqlarda tətbiq olunur: göbəyi çıxarmadan aponevrozdakı defekt təkqat və ya ikiqat (Meyo üsulu) tikişlərlə bərpa olunur. 
• Hernioplastika –  3 sm-dən böyük yırtıqlarda göstərişdir. 

Suallar

Cavablar

Əməliyyatdan sonrakı yırtıqlar nədir?

Əməliyyatdan sonrakı yarada meydana gələn yırtıqdır.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Laparotomiyalardan sonra 10-20% hallarda rast gəlinir. 

Səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

• Yaranın irinləməsi
• Erkən postoperativ dövrdə qarındaxili hipertenziya (köp, öksürək, ağır fiziki iş) piylənmə
• Anadangəlmə birləşdirici toxuma zəifliyi
• Sinir zədələnməsi
• Orta kəsik
• Qidalanma azlığı
• Siqaret çəkmə və s.

Əməliyyatdan sonrakı yırtıqlar gediş xüsusiyyəti necədir?

• Bitişmələr, fistul, iltihab çox rast gəlinir. 
• Düzəlməmə  və boğulma ehtimalı yüksəkdir. 
• Əksəriyyəti ilk 5 il ərzində meydana gəlir. 

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Boğulma 
• İltihab
• Bağırsaq keçməzliyi 
• Xroniki qəbizlik 

Klinik əlamətləri hansılardır?

Əməliyyatdan sonrakı çapıqda ağrı, şişkinlik

Dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Diaqnozu əksər hallarda klinik olaraq təyin edilir.
• Tərkibini , ölçüsünü dəqiqləşdirmək və differensiasiya etmək üçün KT lazım gəlir.  

Müalicə üsulları hansılardır?

Standart müalicəsi  hernioplastikadır.

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Açıq vəya laparoskopik

Suallar

Cavablar

Hansı növləri var?

Paraezofageal

Sürüşkən

Suallar

Cavablar

Paraezofageal yırtıq nədir?

Mədənin tam və ya hissəvi olaraq ezofageal hiatusdan döş qəfəsinə  keçməsidir, qastroezofageal birləşmə yerini dəyişmir.

Paraezofageal yırtığın rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Bütün hiatal yırtıqların 5%-ni təşkil edir.

Hansı əlamətləri var?

Kəskin və ya xroniki mexaniki keçməzlik,  disfagiya, strangulyasiya, bəzən asimptomatik.

Hansı ağırlaşmaları var?

Qanaxma, boğulma, strangulyasiya, obstruksiya

Müalicəsi nədir?

 Cərrahi, çünki ağırlaşmaları ağır dərəcəli olur.

Suallar

Cavablar

Nədir?

Mədə və qastroezofageal birləşmənin ezofageal hiatusdan döş boşluğuna yırtığıdır.

Rast gəlmə tezliyi nə qədərdir?

Bütün hiatal yırtıqların 90% ni təşkil edir.

Simptomları hansılardır?

Əksər hallarda asimptomatik  gedir. Lakin xəstələrdə reflüks, disfagiya, ağciyər problemləri ola bilər.

Diaqnoz necə qoyulur?

Rentgenoskopiya, manometriya, endoskopiya.

Ağırlaşmaları hansılardır?

• Reflüks
• Ezofagit
• Barret ezofaqusu
• Xərçəng
• Striktur
• Xora
• Qanaxma
• Aspirasion pnevmoniya

Müalicəsi nədir?

• 85% hallarda konservativ müalicə:
  • antasidlər
  • HKB və ya H2 blokator
  • yeməkdən sonra başın yuxarı qaldırılması
  • kiçik porslarla yemək
  • yatmazdan öncə yemək yeməmək.
• Konservativ müalicəyə cavab verməyən hallarda cərrahi müalicə tövsiyə olunur.

Cərrahi müalicəsi nədir?

Laparoskopik fundoplikasiya – Toupet və ya Nissen