Bağırsaq köçürülməsinə göstərişlər nələrdir?

Qısa bağırsaq sindromu

• Yuxarı çöz arteriyası trombozu və emboliyası
• Nekrotik enterokolit
• Burulma
• Qastroşizias
• İntestinal atreziya
• Kron xəstəliyi
• Travma
• Radiasion enterit

Yenitörəmələr (desmoid, polipozis)

Psevdoobstruksiya

Ən çox rast gələn göstəriş?

Qısa bağırsaq sindromu

Əks göstərişlər nələrdir?

Transplantasiyaya ümumi əks göstərişlər

Metodları hansılardır?

• Multivisseral transplantasiya
• İzolə bağırsaq köçürülməsi

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Rəddetmə
• Qreftin sahibə qarşı reaksiyası
• Limfoproliferativ xəstəliklər

Rəddetmə əlamətləri nələrdir?

Sulu diarreya

Uzaq nəticələri necədir?

1 illik yaşam 78%, 5 illik yaşam  40%

Ağciyər köçürülməsinə göstərişlər nələrdir?

• Xroniki obstruktiv ağciyər xəstəlikləri –XOAX (xroniki bronxit, emfizema)
• Restriktiv xəstəlik (idiopatik pulmonar fibroz)
• Pulmonar hipertenziya
• Kistik fibroz, bronxoektaziya

Ən çox rast gələn göstəriş?

XOAX

Əks göstərişlər nələrdir?

• Əməliyyata və immunosupressiyaya ümumi əks-göstərişlər (orqan və sistem yetməzlikləri, psixiatrik problemlər,  bədxassəli şişlər, infeksiyalar,)
• Sol ventrikulyar yetməzlik.
• Nisbi əks-göstərişlər - irəli yaş, ventilyatora bağlılıq, ağciyər infeksiyaları, kaxeksiya(BÇİ <16), piylənmə (BÇİ >30), böyrək disfunksiyası (kreatinin klirensi <50 ml/dəq), qaraciyər disfunksiyası (bilirubin >2 mq/dl),

Metodları hansılardır?

Ağciyər – ürək, iki ağciyər və tək ağciyər köçürülməsi

Ağırlaşmaları nələrdir?

Birincili qreft disfunksiyası

Kəskin və xroniki rəddetmə,

Bronxial, damar və infeksion ağırlaşmalar

Kəskin rəddetmənin əlamətləri nələrdir?

• təngnəfəslik
• yüksək hərarət
• leykositoz
• FEV və TVC azalması
• arterial oksigen təzyiqinin azalması
• rentgendə infiltratlar

Xroniki rəddetmənin əlamətləri nələrdir?

Obstruktiv bronxiolit

Uzaq nəticələri necədir?

1 illik yaşama 78%, 5 illik yaşama 51%

Ürək köçürülməsinə göstərişlər nələrdir?

• Dilatasiyon kardiomiopatiya 
• İşemik kardiomiopatiya 
• Anadangəlmə və digər 

Ən çox rast gələn göstəriş?

Dilatasiyon kardiomiopatiya

Əks göstərişlər nələrdir?

• Ümumi əks-göstərişlər
• Spesifik əks-göstəriş: pulmonar hipertenziya

Metodları hansılardır:

Ağciyər - ürək,  tək ürək köçürülməsi

Ağırlaşmaları nələrdir?

Tikiş yerlərindən qanaxma

Rəddetmə

İnfeksiyalar ( CMV, Pnevmosistis carinii )

Psixiatrik

Qreftdə vaskulyar miointimal hiperplaziya

Rəddetmə hansı əlamətlərlə biruzə verir?

Hərarət, hipo-, hipertenziya

Uzaq nəticələri necədir?

1 il yaşam 81%, 5 illik 70%

Mədəaltı vəzi köçürülməsinə göstərişlər nələrdir?

Şəkərli diabetin ağırlaşmaları:

• Diabetik nefropatiya
• Təkrarlayan metabolik krizlər (hipo, hiperqlikemik komalar və s).

Əks göstərişlər nələrdir?

• Ümumi əks-göstərişlər
• Spesifik əks-göstərişlər – ayaq qanqrenası, ağır kardiomiopatiya, dözülməz periferik neyropatiya.

Hansı immunoloji testlər aparmaq lazımdır?

• Qan qrupu
• Limfositar qarşılaşdırma testləri
• PRA
• HLA

Metodları hansılardır?

• İzolə pankreas köçürülməsi
• Pankreas və böyrəyin birlikdə köçürülməsi
• Adacıq hüceyrə köçürülməsi
• Heterotopik və ya paratopik

Heterotopik köçürülmə nədir?

MAV qalça çuxuruna yerləşdirilir, damarları qalça damarları ilə, 12bb isə sidik kisəsinə calanır.

Heterotopik üsulun üstünlükləri nələrdir?

Sidikdə amilazanı ölçərək pankreasın ekzokrin funksiyası barədə məlumat almaq olur.

Heterotopik üsulun mənfi cəhəti nədir?

Bikarbonat itkisi, asidoz, sistit, hematuriya və refluks pankreatit.

Paratopik köçürmə nə deməkdir?

Qreftin venası qapı venasına, axacağı isə bağırsağa calanır.

Müsbət cəhəti nədir?

Fizioloji yerləşdirmədir, hormonlar portal sistemə, şirə isə bağırsağa daxil  olur.

Paratopik üsulun çatışmayan cəhəti nədir?

Qreftin ekzokrin funksiyasını qiymətləndirmək çətin olur.

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Posttransplant pankreatit
• Rəddetmə
• Qreft venasının trombozu
• Asidoz, sistit, hematuriya və refluks pankreatit
• Anastomoz buraxması

Rəddetmə əlaməti nələrdir?

Hiperamilazemiya, hiperqlikemiya, C-pepdid və insulin azalması.

Nə üçün böyrək və MAV birlikdə köçürmək daha yaxşıdır?

Rəddetməni erkən müəyyən etmək olur (kreatinin qalxması və biopsiya), ikisinin birilikdə köçürülməsində uzaq nəticələr daha yaxşıdır

Adacıq hüceyrələri haradan alınır?

Donorların MAV-dan izolə edilir

Yetişdirilir

Adacıq hüceyrələri hara yeridilir?

Portal venaya

Ən azı nə qədər hüceyrə yeritmək lazımdır?

6000 hüceyrə/kq

Adacıq hüceyrə köçürülməsi niyə yüksək effekt vermir?

Köçürülən hüceyrələrin əksəriyyəti qısa zamanda məhv olur.

Uzaq nəticələri necədir?

• Böyrək-MAV birlikdə köçürüldükdə 3 illik yaşam 80-85%, 
• Böyrəkdən sonra MAV köçürüldükdə 60-65%,
• MAV tək köçürüldükdə  50-60%

Böyrək köçürülməsinə göstərişlər nələrdir?

• Son dövr böyrək xəstəliyi (xroniki böyrək yetməzliyi )
• “ Böyrəksiz ” vəziyyət

Ən çox rast gələn göstəriş?

Xroniki böyrək yetməzliyi

Xroniki böyrək yetməzliyinin hansı dərəcəsində transplantasiya göstərişdir?

Kreatinin klirensi 20 ml/dəq kiçik və dializ gərəkdirən

Əks göstərişlər nələrdir?

Ümumi əks-göstərişlər:

• Korreksiya olunmayan ekstrarenal yetməzliklər
• Aktiv və ya müalicə olunmamış bədxassəli xəstəliklər,
• Sepsis və digər aktiv infeksion xəstəliklər,
• Psixososial problemlər - əqli yetərsizlik, narkomaniya və alkoqolizm, müalicəyə uymayan xəstələr, finans problemləri və s.

Xüsusi mütləq əks göstərişlər:

• Qalça damarlarının və aortanın irəli dərəcədə aterosklerozu

Nisbi əks göstərişlər:

• Mezangiokapilyar qlomerulonefrit
• IgA nefropatiyası
• Seqmentar qlomeruloskleroz
• Oksaloz

Hansı immun uyğunluq testləri aparılır?

Qan qrupu

Limfositar qarşılaşdırma testləri

PRA

HLA

Metodları hansılardır?

• Canlıdan və beyin ölümü olan donorlardan
• Təkbaşına və ya pankreasla bilikdə
• Açıq və ya laparoskopik

Donordan hansı böyrəyi almaq ilk seçimdir?

Sol böyrəyi, çünki venası uzundur.

Alıcıda böyrək hara yerləşdirilir?

Qalça çuxuruna

Böyrək niyə öz təbii yerinə yerləşdirilmir?

Biopiya üçün asan yerdir, sidik axarının anastomozu rahat olur, xəstənin öz böyrəyi qorunur.

Xəstənin öz böyrəyi niyə çıxarılmır?

Əlavə travmadır.

Hansı hallarda nativ böyrək mütləq çıxarılmalıdır?

• xroniki təkrarlayan daşlı və daşsız pielonefrit
• ağır proteinuriya
• refrakter hipertoniya
• böyük polisistik böyrəklər, xüsusən ağrı, qanaxma verən və kanserə şübhə varsa
• infektiv refleks nefropatiya

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Postoperativ böyrək disfunksiyası
• Funksiya etməyən və ya funksiyası gecikən qreft
• Arterial, venoz tromboz
• Arterial stenoz
• Sidik sızması
• Uretral obstruksiya
• Limfosel
• Rəddetmə

Rəddetmənin əlamətləri nələrdir?

Kreatinin artması, ümumi və lokal hərarətin artması, halsızlıq, hipertoniya, ayaqda ödem.

Kreatinin artmasının səbəbləri nələrdir?

TRİ-DK: tıxanma, rəddetmə, infeksiya, dehidratasiya və kəskin tubulyar nekroz.

Kreatinin artması varsa müayinə ardıcıllığı necə olmalıdr?

• Hipotenziya və hipovolemiya yoxlanılır,
• Kateter yoxlanılır
• USM və Dopler müayinəsi
• Furosemid testi
• Biopsiya

Köçürülən böyrəyin funksiyası nə vaxt normallaşır?

Canlıdan köçürülən böyrək 3-5 gün sonra, kadavradan köçürülən isə 7-15 gün sonra

Uzaq nəticələri necədir?

5 illik yaşama 80-95%

Transplantasiya əməliyyatından sonra orqanizmdə hansı proseslər gedir?

• cərrahi aqressiyadan sağalma
• qreftin adaptasiyası
• rəddetmə/immunosupressiya

Əməliyyatdan sonrakı aparmanın məqsədi nədir?

Ağırlaşmasız gedişi təmin etmək- ağırlaşmaların profilaktikası, erkən diaqnostikası və müalicəsi

Transplantasiyadan sonra hansı ağırlaşmalar baş verə bilir?

Ümumi (əməliyyata bağlı), qreft və immunosupressiyanın ağırlaşmaları

Ən çox rast gəlinən ağırlaşmalar hansılardır?

TRİ – Tıxanma, rəddetmə, infeksiya və immunosupressiyaya bağlı neoplazmalar

İmmunosupressiyaya bağlı ağırlaşmalara nələr aiddir?

Opportunistik infeksiyalar, neoplaziyalar və dərman toksikozu

İlk bir ayda ən çox çox hansı infeksiyalar rast gəlinir?

alıcıda və vericidə mövcud olan və ya kəskinləşən infeksiyalar və əməliyyata bağlı infeksiyalar

2-6 ayda hansı infeksiyalar çox rast gəlinir?

Opportunistik infeksiylar

Opportunistik infeksiyalar arasında ən çox rast gəlinəni hansılardır?

CMV, EBV, polioma, Tuberculoz, Pneumocistis carinii, Candida,  Aspergillosis,

6 aydan sonra ən çox rast gəlinən infeksiyalar hansılardır?

Toplumda qazanılan infeksiyalar

CMV profilaktikası üçün ən çox nə  istifadə edilir?

Qansiklovir, valgansiklovir

EBV profilaktikası üçün nə istifadə edilir?

Qansiklovir və ya valgansiklovir

Herpes profilaktikası üçün nə istifadə edilir?

Qansiklovir və ya valgansiklovir

Pneumocistis carinii profilaktikası üçün nə istifadə edilir?

Kotrimaksozol

Kandida profilaktikası üçün nə istifadə edilir?

Nistatin

Transplant xəstələrində ən çox rast gəlinən neoplazmalar hansılardır?

Kaposi sarkoması, limfoproliferativ xəstəliklər və dəri xərçəngi

Kanser risqini azaltmaq üçün nə etmək lazımdır?

Əməliyyatönü diqqətli yoxlama

Aşırı immunosupressiyaya yol verməmək

ATG az istifadə etmək

Günəşdə çox olmamaq (CNİ alanlar)

mTOR inhibitorlarını istifadə etmək

Suallar

Cavablar

Orqan mənbələri hansılardır?

• Beyin ölümü donorlarından
• Ürəyi dayanmış donorlardan
• Canlı donorlardan

Beyin ölümü nə deməkdir?

Beyin qabığının  və kötüyünün tam arefleksiyası - geriyədönməz koma və beyin kötüyü reflekslərinin tam itməsi

Beyin kötüyünün ən önəmli refleksi hansıdır?

Tənəffüs refleksi

Beyin ölümnün kriteriyaları hansılardır?

• Klinik kriteriyalar:
  • Temperatur >95ºF
  • Dərman toksikozu və neyromuskulyar blokada yoxdur
  • Metabolik pozğunluq yoxdur
  • Beyin qabığı və beyin kötüyü reflekslər yoxdur -arefleksiya:
    • qusma, öskürmə və korneal reflekslər yox
    • okulo-vestibulyar refleks yox (fiksə gözlər)
    • bəbək refleksi yoxdur - geniş və hərəkətsiz bəbək
    • apnea -spontan tənəffüsü yoxdur
    • spontan və heç bir qıcığa hərəkət yoxdur
• İnstrumental kriteriyalar:
  • İzoelektrik elektroensefaloqramma
  • KT – də herniasiya
  • Beyin qan dövranı pozulmayıb (skan, angioqrafiya)

Beyin ölümü diaqnozunu qoymaq üçün neçə refleksin itməsi lazımıdr?

Reflekslərin hamısının itməsi lazımdır.

Beyin ölümü diaqnozunu kim qoyur?

Həkim briqadası

Transplant cərrahı beyin ölümü diaqnozunu qoyan həkim briqadasında iştirak edə bilərmi?

Xeyr

Qreft hansı zədələnmələrə məruz qalır?

İsti və soyuq işemiya, İRZ, kəskin və xroniki rəddetmə.

Saxlama müddətində qreft hansı zədələnməyə məruz qalır?

İşemik

Qrefti saxlama müddətində qoruma prinsipləri nələrdir?

Oksigenə təlabatı azaltmaq (soyuq), energetik təchizat (qlükoza və ATF), zədələnməni azaltmaq (ödemə, asidoza və ion dəyişməsinə qarşı, antioksidantlar)

Qreftin hansı saxlama üsullarını bilirsiniz?

Statik hipotermik - soyuq qoruyucu məhlulda saxlanılır

Perfuziyon - qoruyucu məhlul ilə perfiziya etdirilir

Soyuq statik üsulla orqanları maksimum nə qədər  saxlamaq tövsiyə olunur?

• Ürək – 6 saat
• Ağciyər  - 6 saat
• MAV – 24 saat
• Qaraciyər – 24 saat
• Böyrək – 48 saat

Perfuziyon saxlama üsulunun üstünlükləri nələrdir?

• saxlama müddətini artırmaq olur
• funksiyasını qiymətləndirmək olur
• zədələnməni bərpa etmək olur

Suallar

Cavablar

Transplantasiya əməliyyatının digər əməliyyatlardan əsas fərqi nədir?

• Üç obyekti var: alıcı, verici və qreft
• İmmunosupressiya lazım gəlir

Transplantasiyaya göstəriş nədir?

Geriyə dönməyən və digər müalicələrlə düzəlməyən son mərhələ xəstəliklər

Alıcıda əməliyyatdan sonra hansı proseslər gedir?

• Cərrahi stresdən sağalma
• Rəddetmə/immunosupressiya
• Qreftin regenerasiyası və adaptasiyası

Transplantasiyada əməliyyatönü müayinələrin məqsədi nədir?

• əsas xəstəliyin diaqnozunu və ağırlıq dərəcəsini müəyyənləşdirmək (göstərişlər)
• ağırlaşmalara səbəb ola bilən vəziyyətləri ortaya çıxarmaq (əks-göstərişləri): yanaşı xəstəlikləri və rezervləri, immunosupressiyaya əks göstərişlər və rəddetmə ehtimalı

Alıcıda yanaşı patologiya tapılarsa taktikanız necə olmalıdr?

Patologiya düzələ bilərsə düzəlt sonra transplantasiya et, düzələ bilən deyilsə  simultan transplantasiya et, bu da mümkün deyilsə transplantasiya etmə”.

Transplantasiyaya əks göstərişlər nələrdir?

• Aşırı piylənmə (BÇİ>40 kq/m²), ürək transplantasiyasında isə ağır dərəcəli piylənmə (BÇİ>30 kq/m²)
• korreksiya olunmayan orqan və sistem yetməzlikləri
• aktiv infeksiya
• bədxassəli törəmələr
• ciddi psixososial problemlər
• nəzarəti çətin (HbA1C>7,5) və ağırlaşmış diabet – nisbi əks göstəriş

Donorluğa əks göstərişlər hansılardır?

• Yaş ˂18 - canlı donorlar üçün
• Əməliyyat  riskini artıran xəstəlik
• Yüksək orqan-spesifik risk  - rezervləri az olması, orqanı zədələyən prosesin  mövcud olması
• Resipientə keçə bilən  xəstəliyin olması
• Hamiləlik
• Aşırı piylənmə
• Əqli problemlər
• Könüllü razılığı yoxdur (təzyiq altında və ya maddi maraq məqsədi ilə)

Qreft uyğunsuzluğunun göstəricisi nələrdir?

• ölçüsü kiçikdir
• funksional rezervləri azdır
• ciddi zədələnmələri var
• damar və ya axacaq sistemi uyğun deyil
• immun riski yüksəkdir

Marginal qreft nə deməkdir?

Qreft standart kriteriyalara görə uyğun deyil, lakin məcburi vəziyyətlərdə istifadə edilə bilər

Hansı qreftlər marginal hesab olunur?

• Donor yaşı ˃60-65
• Diabeti və hipertenziyası olan donor qreftləri
• Ürək dayanması olan donor qreftləri
• Soyuq işemiya müddətini aşmış qreftlər
• Müəyyən xəstəlikləri və zədələnmələri olan qreftlər
• Qan qrupu və ya digər immunoloji testlərdə uyğunsuzluq olan donorların qrefti

Suallar

Cavablar

İmmun sistemin funksiyaları nələrdir?

İnfeksiyanın qarşısını almaq, yad toxumaları rədd etmək və zədələnmiş toxumaları aradan qaldırmaqdır.

İmmun sistemin işləmə prinsipi necədir?

Antigenlərə qarşı anticisim əmələ gətirmək.

İmmun sistem əsasən nədən ibarətdir?

Leykositlər və immunoqlobulinlər.

İmmun cavab törədə bilən antigenlərin hansı qrupları var?

• Qan qrupları
• Böyük toxuma antigenləri
• Kiçik toxuma antigenləri
• Dağılmaya aid molekulyar paternlər (DAMP).

Anticisimlərə nələr aiddir?

İmmunoqlobulinlər və spesifik T-hüceyrələr

Qan qrupu antigenlərinin xarakterik cəhətləri nələrdir?

• eritrositlərdə və əksər nüvəli hüceyrələrin səthində yerləşirlər,
• bunlara qarşı hazır anticisimlər olur
• anticisimləri İg olur, T-limfositlər olmur

HLA-ların funksiyası nədir?

• yad antigenləri limfositlərə təqdim edirlər (“çuğulçular”) 
• fərdin antigen özəlliyini müəyyən edirlər.

HLA ilə qan qrupu antigenlərinin fərqi nədir?

• HLA-ya qarşı anadangəlmə hazır anticisimlər olmur, qan qruplarına qarşı olur.
• HLA antigenlərinin immunogenliyi müxtəlidir, qan qruplarınınkı isə stabildir.
• HLA-ya qarşı həm humoral (immunoqlobulin), həm də hüceyrə cavabı ola bilir, qan quruplarına qarşı isə yalnız humoral immunitet olur.

HLA-lara qarşı anticisimlər hansı hallarda əmələ gəlir?

Qan köçürmədən, hamiləlikdən və transplantasiyadan sonra

Nə üçün transplantasiyada HLA-ların hamısı yox, ilk növbətə A, B və DR qrup antigenlər yoxlanılır?

Çünki HLA tipləri arasında A, B və DR yüksək immunogenliyə  malikdirlər.

Kiçik toxuma antigenləri nədir?

Zülalların izomer formalarıdır.

Dağılmaya aid molekulyar paternlərin (DAMP) xarakteristikaları nədir?

• zədələnmiş hüceyrələrdən kənara çıxaraq iltihabı prosesi başladırlar.
• fərdi və toxuma spesifikliyi məlum deyildir
• bunlara qarşı immun yaddaş da olmur

Anadangəlmə (innat) və qazanılmış (adaptiv) immun cavab arasındakı fərq nədir?

İmmun cavabın xarakteri və immun yaddaşın olub olmamasıdır

Transplantasiya və infeksiyadakı immun cavabların fərqi nələrdir?

Ekstraselullar mikroblara qarşı immun cavab heç vaxt dayanmır, lakin köçürülənə qarşı cavab zəifləyə, hətta olmaya bilər.

Rəddetmə nədir?

Qreftə qarşı immun reaksiyadır

Mexanizmlərinə və zamanına görə rəddetmənin hansı klinik formaları var?

• çox kəskin- ilk dəqiqələrdən
• işemiya-reperfuziya zədələnməsi - ilk dəqiqələrdən
• kəskin- ilk 3 ay ərzində
• xroniki- illər ərzində

Çox kəskin rəddetməni nə törədir?

Alıcıda donora qarşı hazır olan sitotoksik humoral anticisimlər.

İşemiya reperfuziya zədələnməsinin başlıca səbəbi nədir?

İşemiya nəticəsində zədələnmiş hüceyrələrdən çıxan DAMP-lar

Kəskin rəddətməni törədən nədir?

Donora qarşı hazır olan və yeni əmələ gələn humoral və hüceyrəvi anticisimlər

Xroniki rəddetməni nə törədir?

Humoral və hüceyrəvi anticisimlər

İmmun müayinənin məqsədi nədir?

Alıcıda donora qarşı anticisimləri və bunların əmələ gəlmə ehtimalını müəyyənləşdirmək.

Alıcıda donora qarşı anticisimlər hansı üsulla müəyyən edilir?

Qarşılaşdırma testləri

Qarşılaşdırma testləri necə yerinə yetirilir?

Donorun antigenlərini daşıyan hüceyrələr ilə alıcının qan zərdabı qarışdırılır və antigen-anticisim birləşməsi baş verərsə qeyd edilir.

Anticisimlərin əmələ gəlmə ehtimalı hansı üsulla təyin edilir?

PRA, HLA, qan qrupu

Donorla resipientin uyğunluğunu (rəddetmə riskini) yoxlamaq üçün ən çox hansı testlər istifadə edilir?

• Qan qrupu
• Komplement bağlayıcı limfositar qarşılaşdırma testi
• Axın sitometrik limfositar qarşılaşdırma testi
• Virtual qarşılaşdırma testləri
• HLA tipləndirməsi

Rəddetmənin profilaktikası məqsədilə nə istifadə olunur?

İmmunosupressiv terapiya

Ən çox istifadə edilən imunosupressiv dərman hansıdır?

Kalsineurin inhibitorları- takrolimus və siklosporin

İmmunosupressiv dərmanların mənfi təsirləri hansılardır?

• Aşırı immunosupressiya
• Dərman toksikozu

Aşırı immunosupressiya özünü necə göstərir?

Opportunistik infeksiyalar və neoplaziyaların ortaya çıxması ilə

Dərman toksikozuna nələr aiddir?

• Metabolik effekt (diabet)
• Kardiovaskulyar yan təsirlər (hipertoniya, koronar xəstəliklər və s)
• Böyrək və qaraciyər toksikozu
• Mielosupressiya
• Qastrointestinal təsirlər (diarreya və s)
• Sümük və digər effektlər

Çox kəskin rəddetmənin müalicəsi nədən ibarətdir?

Transplantın çıxarılması

Kəskin rəddetmənin müalicəsi nədən ibarətdir?

T-hüceyrəvi rəddetmədə yüksək doza steroid, humoral rəddetmədə isə plazmaferez, İg və ant-B limfosit terapiyası

Xroniki rəddetmənin müalicəsi nədən ibarətdir?

Effektiv müalicəsi yoxdur.

Suallar

Cavablar

Transplantasiya nədir?

Sağlam orqan və ya toxumaların köçürülməsi əməliyyatıdır.

Transplantasiyanın obyektləri nələrdir?

• Donor və ya verici
• Qreft və ya transplant
• Resipient və ya alıcı

Alıcı və vericinin yaxınlıq dərəcəsinə görə transplantasiyanın hansı növləri var?

• Autotransplantasiya
• İzotransplantasiya
• Allotransplantasiya
• Ksenotransplantasiya

Autotransplantasiya nədir?

Orqanizmin öz toxumasının bir bölgədən digərinə köçürülməsi

İzotransplantasiya nədir?

Genetik identik əkizlər arasında aparılan köçürmə

Allotransplantasiya nədir?

Eyni növlər arasında aparılan köçürmə

Ksenotransplantasiya nədir?

Müxtəlif növlər arasında aparılan köçürmə

Məqsədinə görə transplantasiyanın hansı növləri var?

• Daimi və tam əvəzetmə
• Daimi hissəvi əvəzetmə
• Müvəqqəti əvəzetmə

Alıcıda xəstə orqanın çıxarılmasına görə transplantasiyanın hansı növləri var?

• Dəyişdirmə - orqan çıxarılır
• Yardımçı və ya aksilyar- orqan çıxarılmır

Köçürmənin yerinə görə transplantasiyanın hansı növləri var?

• Ortotopik
• Heterotopik
• Paratopik

Ortotopik köçürülmə nədir?

Qreft təbii anatomik yerinə yerləşdirilir - qaraciyər, ürək

Heterotopik köçürülmə nədir?

Qreft təbii yerindən fərqli yerə köçürülür -böyrək, pankreas

Paratopik köçürülmə nədir?

Qreft təbii yerinə yaxın yerə köçürülür

Vericinin vəziyyətinə görə transplantasiyanın hansı növləri var?

• Canlı verici (donor)
• Beyin ölümü donoru
• Ürəyi dayanmış donor

Qreftin saxlama üsuluna görə transplantasiyanın hansı növləri var?

• Statik hipotermik - soyuq qoruyucu məhlulda
• Perfuziyon - saxlandığı müddətdə qoruyucu məhlul ilə perfuziya etdirilir

Transplantasiyaya əks göstərişlər nələrdir?

• Aşırı piylənmə (BÇİ>40 kq/m²), ürək transplantasiyasında isə ağır dərəcəli piylənmə (BÇİ>30 kq/m²)
• korreksiya olunmayan orqan və sistem yetməzlikləri
• aktiv infeksiya
• bədxassəli törəmələr
• ciddi psixososial problemlər
• nəzarəti çətin (HbA1C>7,5) və ağırlaşmış diabet – nisbi əks göstəriş

Donorluğa əks göstərişlər hansılardır?

• Yaş ˂18 - canlı donorlar üçün
• Əməliyyat  riskini artıran xəstəlik
• Yüksək orqan-spesifik risk  - rezervlərin az olması, orqanı zədələyən prosesin mövcud olması
• Resipientə keçə bilən  xəstəliyin olması
• Hamiləlik
• Aşırı piylənmə
• Əqli problemlər
• Könüllü razılığı yoxdur (təzyiq altında və ya maddi maraq məqsədi ilə)

Qreft uyğunsuzluğunun göstəricisi nələrdir?

• ölçüsü kiçikdir
• funksional rezervləri azdır
• ciddi zədələnmələri var
• damar və ya axacaq sistemi uyğun deyil
• immun riski yüksəkdir

Marginal qreft nə deməkdir?

Qreft standart kriteriyalara görə uyğun deyil, lakin məcburi vəziyyətlərdə istifadə edilə bilər

Hansı qreftlər marginal hesab olunur?

• Donor yaşı ˃60-65
• Diabeti və hipertenziyası olan donor qreftləri
• Ürək dayanması olan donor qreftləri
• Soyuq işemiya müddətini aşmış qreftlər
• Müəyyən xəstəlikləri və zədələnmələri olan qreftlər
• Qan qrupu və ya digər immunoloji testlərdə uyğunsuzluq olan donorların qrefti