Suallar

Cavablar

Baddi-Kiari sindromu nədir?

Böyük qaraciyər venalarının (bəzən aşağı boş venanın da) tıxanması nəticəsində meydana gələn venoz durğunluqdur

Hansı klinik formaları var?

Fulminant, kəskin, xroniki və subklinik;

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

• Tromboz;
• Fibroz;
• Membran;
• Infiltrasiya (şişlər, iltihab);

Patogenezi nədən ibarətdir?

Kəskin hepatit → Nekroz → Hepatosellulyar disfunksiya → Fibroz və sirroz → I və VI seqmentin hipertrofiyası

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Fulminant forma – Qc yetməzliyi əlamətləri kəskin ortaya çıxır, massiv nekroz baş verir;

Kəskin forma –  Qc  yetməzliyi tədricən inkişaf edir;

Bold xroniki forma – qaraciyər sirrozu və portal hipertenziya

Ağırlaşmaları nələrdir?

Kəskin qaraciyər yetməzliyi

Kəskin işemik hepatit

Qaraciyər sirrozu

Portal hipertenziya

Aşağı boş vena sindromu

Klinik əlamətləri hansılardır?

Fulminant forma – kəskin qaraciyər yetməzliyi:

• Ensefalopatiya;
• Koaqulopatiya;
• Sarılıq; 
• Ağır ümumi vəziyyət;

Kəskin forma – kəskin hepatit və refrakter assit:

• Ağrı;
• Hepatomeqaliya;
• Assitlə yanaşı zəif sarılıq; 
• Ürəkbulanma;

Xronik forma – əsasən sirroz əlamətləri:

• Assit;
• Portal hipertenziya əlamətləri;

Subklinik forma – asimptomatik;

Yanaşı aşağı boş vena tıxanması olarsa – aşağı boş vena sindromu əlamətləri:

• ətraflarda şişkinlik;
• kaval tipli kollaterallar;

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Kəskin qaraciyər yetməzliyi;
• Kəskin hepatit;
• Görüntüləmədə I seqment hipertrofiyası (yüksək  şübhə əlaməti);
• Sirroz;
• Refrakter assit;
• Assitik mayedə proteinin yüksək olması;

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

Qc venaları yoxlanılmalıdır:

• Doppler  USM;
• KT-angioqrafiya;
• MRT-angioqrafiya;
• Kontrastlı venoqrafiya;

Laborator əlamətləri nələrdir?

Qaraciyər disfunksiyası əlamətləri

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

Qaraciyər venalarının görünməməsi, kontrastlaşmaması  və ya trombla tıxanması.

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Assit, elastoqrafiyada qaraciyər sıxlığının arması, kəskin formada hepatomeqaliya

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Klinik əlamətlər;
• Görüntüləmədə qaraciyər venalarının tıxanması, I seqment hipertrofiyası ola bilər (xroniki forma);

Müalicə prinsipləri hansılardır?

4 əsas prinsip:

• Trombozun artmasının qarşısını alma;
• Əsas xəstəliyin müalicəsi. 
• Qc-də geriyədönməz dəyişiklikləri qabaqlamaq üçün venoz durğunluğu azaltmaq;
• Ağırlaşmaların müalicəsi;

Müalicə üsulları hansılardır?

• Cərrahi – əsas xəstəlik müalicə oluna və ya nəzarət altına alına bilirsə;
• Müşahidə - asimptomatik forma; 
• Simptomatik - əsas xəstəlik müalicə olunmursa və ya nəzarət altına alınmırsa;

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

• Qc transplantasiyası  - fulminant forma və sirrozda;
• Porto-kaval yanyollar – kəskin  formada  və  qaraciyər  funksiyası  saxlanılan  xronik  formada;
• PKYY ilə birlikdə venanın endovaskulyar və ya cərrahi genişləndirilməsi – aşağı boş vena tıxanması varsa;

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Porto-kaval yanyollar və transplantasiya

Proqnozu nədir?

• Fulminant forma bir neçə gün ərzində  kəskin  qaraciyər  yetməzliyi  meydana  gəlir. Müalicə  olunmazsa  2-3 həftə ərzində ölümə səbəb olur;
• Kəskin forma  Müalicə olunmazsa bir neçə həftə ərzində ölümə və ya sirroza səbəb ola bilər;

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Buddi-Kiari sindromunda porto-kaval yanyollar və qaraciyər transplantasiyası ön planda tutulmalıdr.

Suallar

Cavablar

Portal  vena  trombozu nədir?

Qapı  venasının  özündə  və  ya  böyük şaxələrində (çöz və dalaq venaları, sağ və sol Qc şaxələri) kəskin və ya xroniki şəkildə ortaya çıxan, tam və ya hissəvi trombotik tıxanmadır.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Portal vena trombozu uşaqlardakı portal hipertenziyanın ən çox rast gələn səbəbini (~50%), böyüklərdəkinin isə təxminən 10-15%-ni təşkil edir.

Hansı klinik formaları var?

• əsas portal vena (ekstrahepatik) trombozu;
• intrahepatik şaxə trombozu;
• dalaq venası trombozu - soltərəfli, hissəvi portal hipertenziya;

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

• durğunluq (sirroz, şişlər);
• trombofiliya (mieloproliferativ, trombofilik, iltihabi, infeksion, neoplastik və digər xəstəliklər);
• damar zədələnməsi (tibbi müdaxilələr: splenektomiyadan sonra 5-20%,  varikoz vena skleroterapiyasından sonra - 40-60%);
• Uşaqlarda göbək venasının infeksiyası;

Patogenezi nədən ibarətdir?

Durğunluq, trombofiliya və damar zədələnməsi tromoza səbəb olur.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Kəskin (tomboz), xroniki (kavernoz transformasiya) və retromboz fazaları var, nəticələri yerindən asılıdr.

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Assit;
• Portal hipertenziya;
• Splenomeqaliya;
• Qaraciyər nekrozu, atrofiyası;

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Kəskin  faza  - kəskin hepatit əlamətləri: ağrı, sarılıq, assit, bəzən də zəif simptomatik;
• Xroniki faza – asimptomatik və ya portal hipertenziya əlamətləri;
• Təkrari tromboz – kəskin faza əlamətləri;
• Qc-daxili şaxələrin trombozu – qaraciyər nekrozu,ağır qaraciyər yetməzliyi;
• Dalaq venası trombozu splenomeqaliya, mədə fundal varikozların inkişafı, hipertenziv qastropatiya və qanaxma əlamətləri;

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Sarılıq, assit və splenomeqaliyanın birdən-birə ortaya çıxması;
• Qc enzimlərinin kəskin artması;
• Stabil gedən sirrozda, HSK-da, müdaxilələrdən sonra (splenektomiya, skleroterapiya), septik xəstələrdə, infeksiyalarda xəstədə kəskin sarılıq, assit, splenomeqaliya, hətta mədə bağırsaq qanaxması;
• Normal qaraciyər fonunda portal hipertenziya;

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

Portoqrafiya – Doppler USM, KT və ya MRT angioqrafiya;

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

• portoqrafiyada  vena mənfəzində trombun görünməsi;
• venanın  distalında  genişlənmə  və  kavernoz transformasiyanın görünməsi;

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Qaraciyər disfunksiyası və portal hipertenziya əlamətləri

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Portal hipertenziya, qaraciyər disfunksiyası və ya asimptomatik;
• Kontrastlı müayinələrdə damarda tromb və ya kavernoz transformasiya;

Müalicə üsulları hansılardır?

• Səbəbin aradan qaldırılması;
• PH-ın müalicəsi;
• Antikoaqulyant müalicə - kəskin dövrdə əks göstəriş yoxdursa (qanaxma və digər) və trombofilik xəstələrdə;
• Müşahidə - xronik  mərhələdə  asimptomatik  gedişli  xəstələrdə;
• Cərrahi –  soltərəfli PVT-də (dalaq       venası trombozunda) splenektomiya; qanaxmalı xəstələrdə TİPS və ya PKYY, bağırsaq nekrozunda rezeksiya

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Soltərəfli PVT, qanaxmalar, bağırsaq nekrozu

Proqnozu nədir?

Qaraciyəri normal olan xəstələrdə gediş nisbətən xoşxassəlidir, sirroz və törəmələrdə gediş daha ağır olur.

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Portal vena trombozu adətən digər xəstəliklərin ağırlaşmasıdır, əksər hallrda konservativ müalicə olunur, müdaxilə nadir hallrda gərəkirğılaşmalr meydan gəldikdə

Suallar

Cavablar

Sirroz nədir?

Qaraciyərin fibrozlaşması və düyünlü transformasiyasıdır

Sirrozun fibrozdan fərqi nədir?

Fibrozda çapıq toxuma 10-20% təşkil edir, qaraciyərin funksiyası pozulmur, sirrozda fibrotik toxuma 30%-dən çox olur, qaraciyər parenximası düyünlü şəkil alır və funksiyası pozulur.

Klinik formaları hansılardır?

• Kompensator (ağırlaşma yoxdur)
• Dekompensator (ağılaşma var)
• Kəskinləşmiş qaraciyər yetməzliyi (kəskin dekompensasiya və orqan yetməzliyi)

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Sirrozda 2-lər qaydası nə deməkdir

• Sirroz 2 qrup səbəbdən əmələ gəlir: xronik qaraciyər xəstəlikləri və naməlum səbəblər
• Sirroz üçün 2 dəyişiklik xaraktеrikdir: fibroz və düyün
• Sirroz 2 qrup sindrom törədir: qaraciyər yеtməzliyi və portal hipеrtеnziya
• Sirroz 2 cür gеriyə dönməzdir: özü gеriyə dönmür və ikinci gеriyə dönməz xəstəlik olan xərçəngi törədir

Patogenezi nədən ibarətdir?

Sirrozun inkişaf mеxanizmi dəqiq məlum dеyil. Aktual nəzəriyyə: daimi zədələnmə → fibroz və düyün→düyün zədələnməsi→fibroz və düyün;

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Səbəb aradan qaldırılmadıqda geriyə dönmür və sönmür, proqressivləşir, ağırlaşmalara səbəb olur. Kompensator sirrozda yaşam 10-12 il, dekompensator mərhələdə isə 1-2 il təşkil edir.

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Assit;
• Varikoz və qanaxma;
• Xroniki və kəskinləşmiş qaraciyər yetməzlikləri;
• Ensefalopatiya;
• Hepatorenal sindrom;
• Hepatopulmonar sindrom;
• Portal hipertenziv qastro-entero-biliopatiyalar;
• Kardiomiopatiya;
• Endokrin və digər sindromlar;
• Hepatosellulyar xərçəng;
• İnfeksiyalar

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Asimptomatik – kompensator mərhələ;
• Qaraciyərin  disfunksiyası  əlamətləri:
  • sarılıq;
  • koaqulyasiya  pozulmaları;
  • ensеfalopatiya;
  • digər - yorğunluq, arıqlama, palmar еritеma, angioma, ginеkomastiya, ödеm, assit, paratiroid böyüməsi və s.);
• Portal hipеrtеnziya əlamətləri:
  • assit
  • varikozu;
  • varikoz qanaxma;
  • splеnomеqaliya;
  • qastropatiya;

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Xroniki qaraciyər əlamətləri olan xəstələrdə;
• Portal hipertenziyası olan xəstələrdə;
• Görüntüləmə əlamətləri olan xəstələrdə;

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Elastoqrafiya
• USM, KT, MRT, endoskopiya;
• Qaraciyərin funksional testləri
• Biopsiya- nadir hallarda

Laborator əlamətləri nələrdir?

Qaraciyərin zədələnmə və disfunksiya əlamətləri (enzimlərdə artma, bilirubin və İNR artması, albumin azalması və s)

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

Sıxlığın artması (12 kPa-dan çox), kələkötür qaraciyər, qaraciyər venalarının dəqiq seçilməməsi, öd kisəsi divarının qalınlaşması, klollateralların görünməsi, varikozların görünməsi, splenomeqaliya

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Hemoqlobin, leykosit, trombosit azalması

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Elastoqrafiyada sıxlığın 12 kPa-dan çox olması
• Görüntüləmədə qaraciyərin kənarlarının və hepatik venaların divarının kələkötür olması
• Portal hipertenziya əlamətləri (varikozlar, kollaterallar, splenomeqaliya, assit).

Müalicə üsulları hansılardır?

• Cərrahi;
• Sirrozun ağırlaşmalarının profilaktika və müalicəsi;
• Sirrozun səbəbinin aradan qaldırılması və proqressivləşməsinin önlənməsi.
• Simptomatik

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Dekompensasiya mərhələsi (ağırlaşmaların ortaya çıxması)

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Qaraciyər transplantasiyası

Proqnozu nədir?

Kompensator sirrozda yaşam 10-12 il, dekompensator mərhələdə isə 1-2 il təşkil edir.

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Sirroz diaqnozu qoyulan xəstə qaraciyər transplantasiyasına namizəddir

Qaraciyər absesi nədir?

Qaraciyərdə irinli nekrotik ocaq

Hansı növləri var?

Səbəbinə görə 3 növü var: amöb, irinli və göbələk

Amöb absesinin xarakterik cəhətləri hansılardır?

• Trofozoid olan Entamoebae  histolytica  tərəfindən törədilir.
• Adətən amöb dizenteriyası keçirmiş xəstələrdə rast gəlir.
• Letallığı irinli absesdən azdır.
• Plevropulmonal ağırlaşmalar çox rast gəlir.
• İmmunoloji və PZR diaqnostikada faydalıdır.
• Antiamöb müalicəsi əksər hallarda faydalıdır.

İrinli absesin xarakterik cəhətləri hansılardır?

• Adətən qaraciyərin və öd yolları xəstəliklərinin ağırlaşmasıdır.
• Qaraciyrədə nekroz, işemiya, durgunluq  və infeksiyalaşma törədən xəstəliklər nozoloji səbəbləridir.
• Xəstələrin vəziyyəti ağır və septik olur.
• Müalicə olunmazsa letallığı yüksəkdir.
• Drenaj və antibiotikoterapiya lazımdır.

Göbələk absesinin xarakterik cəhətləri hansılardır?

• İmmunosupressiv xəstələrdə rast gəlir.
• Törədicisi adətən Candida göbələkləridir.
• Letallığı yüksəkdir.
• Drenaj və antifunqal müalicə lazımdır.

Qaraciyər absesləri ən çox hansı payda yerləşir?

Sağ pay>sol pay

Ən geniş yayılmış iki növü?

Bakterial və amöbik

Bakterial abses daha çox birincili yoxsa ikincili xəstəlikdir?

İkincilidir, diğər xəstəliklərin ağırlaşmasıdır.

Bakterial absesin səbəbləri və infeksiyalaşma yolları hansılardır?

Qaraciyərin lokal xəstəlikləri (travma, işemik nekrozu, kist, törəmə)

Öd yollarının iltihabı xəstəlikləri və biliar yayılma

Gastrointesinal infeksiyalar və portal yayılma (appendisit, divertikulit, pankreatit)

Sistemik xəstəliklər (sepsis, bakteremiya)

Kriptogen

Hansı abses konservativ yolla müalicə oluna bilər?

Amöb absesi

Göbələk absesi kimlərdə rast gəlir?

İmmunosupressiv xəstələrdə

Hansı növün proqnozu daha pisdir?

Göbələk absesi

 Abseslərdə hansı  bakteriya daha çox rast gəlir?

Gram negativ E.coli, Klebsiella, Proteus və anaeroblar

Bakterial qaraciyər abseslərin ən çox rast gələn mənbəyi hansıdır?

Xolangit, divertikulit, qaraicyər kanseri, qaraciyər metastazları

Simptomları hansılardır?

Yüksək hərarət, üşütmə, ağrı, sarılıq, sepsis, qaraciyər göstəricilərində artma, leykositoz

Diaqnoz necə dəqiqləşir?

Klinik əlamətlər və KT-də hava-maye səviyyəsi

Müalicəsi necədir?

Antibiotikoterapiya və drenaj

Drenaj hansı üsullarla aparılır?

Perkutan (USM və ya KT altında) və cərrahi (açıq və ya laparoskopik)

Cərrahi drenaja göstəriş?

Perkutan uğursuz olarsa.

Cərrahi drenaj çox saylı abseslərdə uğursuzdur.

 Amöb absesinin etiologiyası nədir?

Entamoeba histolytica (intestinal amöbiazisdə portal venadan keçərək qaraciyərə gəlir)

Yayılma yolu?

Fekal-oral

Risk faktorları?

Amobiazisin yayğın olduğu bölgələr, hemoseksuallar, alkollu xəstələr

Əlamətləri hansılardır?

Ağrı, yüksək hərarət,  hepatomegaliya, diareyya.

Qeyd: Titrətmə amöbik abseslərdə piogen abseslərə nisbətən az olur.

Daha çox hansı pay zədələnir?

Sağ pay

Abses möhtəviyyatının klassik təsviri?

Qəhvə rəngli  irin

Diaqnoz üçün müayinələr hansılardır?

Laborator, USM və KT

Hansı laborator test aparılmalıdır?

İFA metodu ilə plazmada amöb anticisimlərinin təyini  və ya PZR

Müalicəsi necədir?

Metronidazol

Cərrahi drenaja göstəriş?

Əgər metronidazola cavab vermirsə və ya partlamışsa

Sol payda olan böyük  amöbik qaraciyər xəstəliyinin hansı mümkün ağırlaşmaları var?

Perikardial kisənin eroziyası (adətən ölümlə nəticələnir)

Neyroendokirin törəmələr nədir?

Orqan və toxumalarda yerləşən yerli endokrin hüceyrələrdən inkişaf edən törəmələrdir.

Hansı növləri var?

Karsinoid və qeyri-karsinoid

Biopsiyaya görə neyroendokrin törəmənin bəd və ya xoş xassəli olduğunu təyin etmək olarmı?

Xeyr. Digər törəmələrdən fərqli olaraq neyroendokrin töərmələrin bəd və ya xoş xassəli olduğunun göstəricisi metastazların olub-olmamasıdır.

Neyroendokrin törəmələrin qaraciyər metastazlarının xarakterik xüsusiyyətləri hansılardır?

• Yerli endokrin hüceyrələrdən və ya mədəaltı vəzi adacıqlarından inkişaf edən törəmələrdir
• Bədxassəliyin yeganə əlaməti metastazların olmasıdır
• Yavaş inkişaf edən törəmələrdir
• Hormonal aktiv və qeyri-aktiv ola bilirlər
• Törəmənin miqdarı ilə endokrinopatiya dərəcəsi arasında paralellik var
• NET-lərin hamısında xromoqrafin A və neyron spesifik enolaza tapılır
• Kimyaterapiyaya və radioterapiyaya az həssasdırlar
• Sitoreduktiv rezeksiya (şişin 90%-indən çoxu çıxarılmalıdır) aparıla bilər

Kolorektal xərçəngin qaraciyər metastazlarının xarakterik cəhətləri hansılardır?

• Qaraciyərdə ən çox rast gələn bəd xassəli törəmələrdir  ?
• Kolorektal xərçəngin əksəriyyəti Qc-ə metastaz verir
• Əksəriyyəti çoxsaylıdır
• Əsasən arteriya ilə qidalanır, lakin hipovaskulyardır
• Adətən normal qaraciyər fonunda rast gəlirlər
• Kolorektal xərçənglə birlikdə və ya ondan sonra tapıla bilirlər.
• Qaraciyər törəmələri arasında kimyaterapiyaya ən həssas şişlərdən hesab olunurlar.
• Müasir müalicələr xəstənin yaşamını 2-3 dəfə artıra, hətda sağalda bilir
• Rezeksiya əsas müalicədir, digərləri buna köməkçidir

Suallar

Cavablar

Xolangiokarsinoma nədir?

Öd  axacaqları  epitelindən  inkişaf  edən  bəd  xassəli şişdir.

Hansı klinik formaları var?

• İntrahepatik;
• Ekstrahepatik (xoledox xərçəngi)

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Bədxassəli şişlər arasında 2%,  qaraciyər şişləri arasında 10% rast gəlir və qaraciyərin birincili bəd xassəli şişləri arasında ikinci yerdə durur.

Risk faktorları nələrdir?

• Birincili biliar sirroz;
• Skleroz xolangit;

Gediş xüsusiyyəti necədir?

İntrahepatik və portal strukturlara yayılmaya, atrofiya törətməyə meyillidir,

ekstrahepatik metastazları azdır.

Ağırlaşmaları nələrdir?

Mexaniki sarılıq, tromboz, ətrafa invaziya

Klinik əlamətləri hansılardır?

• İlk dövrlərdə zəif əlamətlər;
• Qarında ağrı;
• Kütlə hissi;
• Arıqlama;
• Sarılıq;

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Qc-də kütlə tapılan xəstələr;
• Perihilyar yerləşmiş, kapsulyar retraksiyası olan, hipovaskulyar kütlə;
• Birincili biliar sirrozda və skleroz xolangiti olan xəstələrdə;
• Sarılıq və xolestaz əlaməti olanlarda;

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• KT, MRT;
• Biopsiya və patohistoloji müayinə;
• Immunositokimyəvi müayinə;

Laborator əlamətləri nələrdir?

CA19-9 artması

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

Kontrastlı müayinə:

• Arterial kontrastlaşma, venoz yuyulma (bədxassəlilik əlaməti);
• Perihilyar yerləşmiş, kapsulyar retraksiyası olan, hipovaskulyar kütlə;

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Biopsiyada adenokarsinoma kimi görünür və immunositokimya aparmadan metastatik adenokarsinomalardan fərqləndirmək çətin olur.

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Görüntüləmə və klinik əlamətlər;
• Digər bəd xassəli törəmələrin inkarı;

HSK ilə differensiasiya:

Oxşarlıq:

• intrahepatik yayılmağa meyillidilər, ekstrahepatik yayılma isə az rast gəlir;

Fərq:

• xroniki qaraciyər xəstəlikləri ilə əlaqəsi zəifdir və Qc parenximası normal olur;
• daha çox mərkəzdə və öd yolları ətrafında yerləşir;
• portal strukturlara invaziyaya və atrofiya törətməyə meyillidir;

Müalicə üsulları hansılardır?

• Cərrahi;
• Neoadyuvant terapiya - qeyri-rezektabel şişləri kiçiltmək və rezektabel hala gətirməküçün və postrezeksion residivi azaltmaq üçün floksuridin infuziyası;

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Ekstrahepatik  yayılması,  magistral  damar  invasiyası və  hər  iki  payda yayılması olmayan şişlər rezektabel qəbul edilir.

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Rezeksiya

Proqnozu nədir?

Radikal rezeksiyaya baxmayaraq residiv ehtimalı yüksəkdir (iki ildə 80-90%), yaşama müddəti isə 8-50 ay arasında dəyişir.

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

İntrahepatik xolangiokasinomanın əksər əlamətləri hepatosellular karsinomaya bənzəyir, lakin transplantasiya nəticələri qənaətbəxş deyil.

Qaraciyərdə ən çox rast gələn kanser hansıdır?

Metastatik şişlər, qaraciyərin xərçəngi ilə müqayisədə 20:1. İlkin mənbə daha çox qastrointestinal traktda olur.

Qaraciyərin çox rast gələn birincili bədxassəli törəməsi hansıdır?

Hepatosellular karsinoma (hepatoma)

Qaraciyərin  çox rast gələn birincili xoşxassəli törəməsi?

Hemangioma

Qaraciyər metastazları hansı qaraciyər testləri ilə müəyyən edilir?

ALT,AST və qələvi fosfataza (əgər birincili mənbə kimi kolon kanseri nəzərdə tutulursa CEA).

Hansı radioloji müayinə metodları istifadə olunur?

USM və KT (trifazik)

Qaraciyərin ən çox yayılmış 3 birincili xoşxassəli törəməsi hansılardır?

1.Hemangioma

2.Hepatosellular adenoma

3.Fokal nodulyar hiperplaziya

Qaraciyərin 4 birincili bədxassəli törəməsi hansılarıdr?

1.Hepatosellular karsinoma

2.Xolangiokarsinoma (intrahepatik)

3.Angiosarkoma

4.Hepatoblastoma (uşaqlarda və körpələrdə daha çox olur).

Digər xoşxassəli qaraciyər törəmələri hansılardır?

• Xoşxassəli qaraciyər sistləri
• Öd axarı hamartoması
• Öd axarı adenoması.

Qaraciyər “hamartoması” nədir?

Qaraciyər normal hüceyrəsindən düyün formasını əmələ gətirən ağ rəngli bərk düyün.

Hepatosellular karsinoma nədir?

Qaraciyərin birincili bəd xassəli törəməsidir.

Hansı adla da tanınır?

Hepatoma

Rastgəlmə tezliyi?

Bütün birincili bəd xassəli qaraciyər şişlərinin 80%-ni təşkil edir.

Risk faktorları hansılardır?

Sirroz, Hepatit B, C, alfa antitripsin defisiti, hemaxromotoz anabolik steroidlər, qlükogen depo xəstəliyi, aflatoksin

Sirrozu olan xəstələrin neçə faizində HSK inkişaf edir?

Təxminən 5%

HSK olan xəstələrin neçə faizində sirroz tapılır?

Təxminən 80%

HSK-nın hansı iki forması var?

• Klassik tip
• Fibrolamellar tip

Bu iki formanın fərqləri nədir?

Klassik tip HSK sirroz fonunda inkişaf edir, yaşlı xəstələrdə rast gəlir, proqnozu daha pisdir. Fibrolamellar tip normal qaraciyərdən inkişaf edir, gənc xəstələrdə rast gəlir və proqnozu daha yaxşıdır.

Ən çox metastaz verdiyi orqan?

Ağciyər

Əlamətləri hansılardır?

Sağ yuxarı kvadrantda küt ağrı , hepatomeqaliya (klassik kliniki prezentasiya), kütlə, arıqlama, paraneoplastik sindrom, portal hipertenziya əlamətləri, assit, sarılıq, temperatur, anemiya, splenomeqaliya, stabil sirrotik xəstənin qısa müddətdə pisləşməsi.

Hansı müayinələr aparılmalıdır?

USM, KT, şiş markerləri

Hansı şiş markeri?

Alfa fetoprotein qalxır.

Diaqnoz üçün biopsiya mütləqdirmi?

Xeyr! Görüntüləmə üsulları ilə əksər hallarda diaqnozu dəqiqləşdirmək olur.

Hansı əlamətlərə görə diaqnoz dəqiqləşdirilir?

Sirroz fonu, arterial fazada hipervaskulyar, venoz fazada hipo (venoz yuyulma) görünmə xarakterik bədxassəlilik əlamətləridir.

Biopsiyaya heç ehtiyac yoxdurmu?

Əgər xəstə əməliyyat olunacaqsa ehtiyac yoxdur (törəmə biopsiya xətti üzrə yayılır), əməliyyat olunmayan hallarda kimyaterapiya proqramı üçün biopsiya aparıla bilər.

HSX müalicəsi üçün hazırda hansı üsullar tətbiq edilir?

Radikal üsullar: rezeksiya, transplantasiya və radiotezlikli destruksiya

Palliativ üsullar: İntraarterial kimyaembolizasiya, sistemik kimyaterapiya , simptomatik

Sirroz fonunda inkişaf edən HSX-in ən radikal müalicəsi hansıdır və nə üçün?

Qaraciyər transplantasiyası həm sirrozu həm də HSX-nı müalicə edir (Sirroz+HSX = Transplantasiya)

HSK-nın xarakterik xüsusiyyətləri hansılardır?

• Qaraciyərin ən çox rast gələn birincili bəd xassəli şişidir
• Sirroz fonunda çox rast gəlir
• Distal metastazları az verir, daha çox yerli yaylma və damar invaziyasına meyillidir
• Alfa-fetoproteinin artır
• Xarakterik kontrastlaşma cəhəti – arterial hipervaskulyarizasiya və venoz yuyulmadır
• Hazırki imkanlar çərçivəsində rezektabelliyin azdır (<15%)

HSK-nın diaqnozunu biopsiya etmədən qoyma olarmı?

Sirrotik qaraciyərdə xarakterik kontrastlaşma xüsusiyyəti varsa HSK diaqnozu qoyulur.

HSK-nın ən radikal müalicəsi hansıdır?

Sirroz fonunda inkişaf edən HSK-nın ən radikal müalicəsi qaraciyər transplantasiyasıdır.

Suallar

Cavablar

Angiomiolipoma nədir?

3 komponentdən ibarət xoşxassəli törəmədir: geniş damarlar (mikroanevrizmalar), saya əzələ hüceyrələri və yağ toxuması

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Adətən böyüməz və ətrafa təzyiq göstərməzlər, maliqnizasiya ehtimalları yoxdur

Klinik əlamətləri hansılardır?

Adətən asimptomatik olurlar.

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• MRT;
• KT;
• USM;
• Biopsiya;

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

MRT – T1  və  T2-də hiperintens görünür,  yağ supressiv testində siqnal itir   (tərkibində  yağ olduğu  üçün);

USM və KT – dəqiq sərhədli törəmə;

Differensial diaqnostika?

Hepatoselulyar karsinoma və hepatik adinomalar;

Lipomadan fərqli olaraq angiomiolipomalar

kontrast tutur və geniş damarları görünür;

Müalicə üsulları hansılardır?

Müşahidə

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Bəd xassəli törəmələrdən diferensiasiya çətinliyi

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Rezeksiya

Lipoma nədir?

Damarlanması zəif, yağ toxumasından ibarət olan törəmədir.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Böyüməyə və  maliqnizasiyaya meyilli deyil.

Klinik əlamətləri hansılardır?

Asimptomatik

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• USM;
• KT;
• MRT;

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

USM – dəqiq sərhədli, homogen törəmə;

KT –  yağ toxuması kimi hipodens və kontrast tutmur;

MRT – T1 və T2-də hiperintens, yağ supressiya testində siqnallar sönər;

Müalicə üsulları hansılardır?

Adətən müalicəsinə ehtiyac yoxdur

Düyünlü transformasiya nədir?

Qaraciyərin diametri 1-1,5 sm olan çoxsaylı düyünlərlə diffuz tutulmasıdır.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Toplumda təqribən 3% tezlikdə rast gəlir.

Histoloji quruluşu necədir?

Düyünlər normal hepatositlərdən təşkil olunmuşdur, lakin qaraciyər arxitektonikası pozulmuşdur: öd kanalcıqları, mərkəzi arteriyası və fibroz yoxdur.

Diiferensial diaqnostika:

FNH-dan fərqli olaraq mərkəzi çapığı, öd kanalcıqları və mərkəzi arteriyası yoxdur.

Sirrotik düyündən fərqli olaraq ətrafında və daxilində fibroz olmur.

Hepatik  adenomadan  fərqli  olaraq  diffuz  xəstəlikdir,  geniş  sinusoidləri yoxdur və qanaxmaya meyilli deyil.

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Portal hipertenziya -  Mərkəzi və portal venanı sıxa bilər;
• Maliqnizasiya ehtimalı var;

Müalicə üsulları hansılardır?

Spesifik müalicəsi yoxdur, PH və HSK-ya görə izlənilir və ağırlaşma inkişaf edərsə uyğun müalicələr tətbiq edilir.

İltihabi psevdotumor nədir?

Xroniki iltihab hüceyrələrindən (plazmatik, limfosit, dentritik),  miofibroblastlardan və birləşdirici toxumadan təşkil olunmuş hipovaskulyar, kapsulsuz törəmədir.

Səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

Dəqiq məlum deyil. Miofibroblast proliferasiyası və xroniki iltihab nəzəriyyələri ehtimal edilir.

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Bəzi xəstələrdə infeksiya əlamətləri;
• Bəzi xəstələrdə Qc enzimlərində dəyişiklik, biliar və portal obstruksiya əlamətləri;

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

Spesifik diaqnostik əlamətləri yoxdur, diaqnostikasında əsas yeri biopsiya, bəzən də rezeksiya tutur.

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Differensiasiya çətinliyi olduqda

Biliar adenoma -  xolangioma nədir?

Öd  epitelindən inkişaf edən və fibroz toxuma ilə zəngin, kiçik ölçülü (<1 sm), subkapsulyar xoş xassəli törəmədir

Klinik əlamətləri hansılardır?

Adətən asimptomatik və ağırlaşmasızdır

Differensasiya?

Metastazlardan

Müalicə üsulları hansılardır?

Müalicəsinə ehtiyac yoxdur

Biliar hamartoma nədir?

Öd axacağı, fibroz toxuma və iltihab hüceyrələrindən ibarət, kiçik, subkapsulyar xoşxassəli törəmələrdir

Klinik əlamətləri hansılardır?

Adətən asimptomatik və ağırlaşmasızdır

Differensasiya?

Metastazlardan

Müalicə üsulları hansılardır?

Müalicəsinə ehtiyac yoxdur

Qaraciyər peliozu nədir?

Diametri 4-6 sm olan, ətrafında zəif fibroz toxuma olan qanla dolu suluqlar - sistlərdir

Risk faktorları nələrdir?

• Hamiləlik;
• Çoxsaylı doğuş;
• Androgen və çoxlu antibiotik qəbulu;

Ağırlaşmaları nələrdir?

Ağırlaşma ehtimalı yox dərəcəsindədir, lakin hamilələrdə partlamaya və qanaxmaya səbəb ola bilərlər.

Klinik əlamətləri hansılardır?

Klinik və laborator olaraq biruzə verməzlər.

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Kontrast KT;
• MRT;

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

Kontrast KT – müxtəlif formalı və çoxsaylı kistlər kontrast tutur;

MRT – T1-də və T2-də hiperintens

(qan olduğu üçün) görünür;

Müalicə üsulları hansılardır?

Müalicəsinə ehtiyac yoxdur

Lokal yağlanma  pozulmaları nədir?

Qaraciyərdə,  adətən IV seqmentdə və oraqvari bağın ətrafında, kənarları dəqiq, forması xəritə şəkilində lokal yağlanan və ya yağlanmayan sahələrdir, törəmə deyil

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• KT;
• MRT;

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

Qaraciyərin digər bölgəsindən fərqli göründüyünə görə ortaya çıxır, yağ supressiya testində itirlər

Müalicəsi?

Müalicəsinə ehtiyac yoxdur.

Hepatosellular adenoma nədir?

Xoş xassəli qaraciyər törəməsidir

Histologiyası nədir?

Öd axarı olmayan normal hepatositlər

Risk faktoru hansılardır?

Qadın cinsi, doğuş kontrol dərmanları, steroidlər, qlükogen depo xəstəliyi.

Qadın/kişiyə nisbəti?

9:1

Hansı formaları var?

Siderotik, hemorragik və qarışıq

Hansı yaş qruplarında rast gəlinir?

30-35 yaş arası

Əlamətləri hansılardır?

Sağ yuxarı kvadrantda ağrılar, kütlə, həmin hissədə dolğunluq hissi, az hallarda  qanaxma.

Mümkün ağırlaşmaları hansılardır?

Partlama və qanaxma, nekroz,  hepatosellular karsinoma riski.

Diaqnoz necə qoyulur?

Kompyuter tomoqrafiya, USM, biopsiya

Hansı xəstəliklə differensasiyası çətindir?

Hepatosellular karsinoma ilə

Müalicəsi necədir?

Cərrahi rezeksiya, anabolik dərmanların, kontraseptivlərin dayandırlması.

Hamilə xəstələrdə adenomanın rezeksiyası üçün ən yaxşı vaxt nə zamandır?

2-ci trimestr

FNH nədir?

Xoş xassəli qaraciyər törəməsidir

Histologiyanı necədir?

Damar ətrafında normal hepatositlər və öd axarı (adenomada öd axarı yoxdur) olur.

Hansı yaşlarda daha çox rast gəlinir?

40 yaşlarında

Risk faktoru?

Qadın cinsi

Bu törəmə kontraseptiv dərmanların qəbulu ilə əlaqəldirmi?

Az əlaqəlidir

Diaqnoz necə qoylur?

MRT  və ya KT

Xarakterik görüntüləmə əlaməti nədir?

“Mərkəzi çapıq”  və çarxşəkilli mərkəzi arteriya

Ağırlaşması nədir?

Nadir hallarda böyüyərək ərtafa təzyiq və qanaxma verə bilər, kanser riski yoxdur.

Müalicəsi necədir?

Asimptomatik hallarda izləmə, simptomatikdirsə və ya kanserdən fərqləndimək mümükün deyilsə rezeksiya və ya embolizasiya.

FNH –da nəyə görə embolizasiya aparılır?

FNH adətən bir böyük arteriya ilə qidalanır.

Qaraciyərdə ən çox rast gələn kanser hansıdır?

Metastatik şişlər, qaraciyərin xərçəngi ilə müqayisədə 20:1. İlkin mənbə daha çox qastrointestinal traktda olur.

Qaraciyərin çox rast gələn birincili bədxassəli törəməsi hansıdır?

Hepatosellular karsinoma (hepatoma)

Qaraciyərin  çox rast gələn birincili xoşxassəli törəməsi?

Hemangioma

Qaraciyər metastazları hansı qaraciyər testləri ilə müəyyən edilir?

ALT,AST və qələvi fosfataza (əgər birincili mənbə kimi kolon kanseri nəzərdə tutulursa CEA).

Hansı radioloji müayinə metodları istifadə olunur?

USM və KT (trifazik)

Qaraciyərin ən çox yayılmış 3 birincili xoşxassəli törəməsi hansılardır?

1.Hemangioma

2.Hepatosellular adenoma

3.Fokal nodulyar hiperplaziya

Qaraciyərin 4 birincili bədxassəli törəməsi hansılarıdr?

1.Hepatosellular karsinoma

2.Xolangiokarsinoma (intrahepatik)

3.Angiosarkoma

4.Hepatoblastoma (uşaqlarda və körpələrdə daha çox olur).

Digər xoşxassəli qaraciyər törəmələri hansılardır?

• Xoşxassəli qaraciyər sistləri
• Öd axarı hamartoması
• Öd axarı adenoması.

Qaraciyər “hamartoması” nədir?

Qaraciyər normal hüceyrəsindən düyün formasını əmələ gətirən ağ rəngli bərk düyün.

Qaraciyər hemangioması nədir?

Qaraciyərin xoş xassəli damar törəməsidir.

Nə ilə yadda qalır?

Ən çox rast gələn birincili və xoş xassəli  qaraciyər törəməsidir.

Əlamətləri hansılardır?

Əksər hallarda asimptomatik, sağ yuxarı kvadrantda ağrı və ya kütlə, nadir hallarda qanaxma

Ağırlaşması hansıdır?

Təxminən 10% hallarda qanaxma, tromboz, iltihab,  ürək yetməzliyi, koaqulopatiya (Kassabach-Merritt sindromu), obstruktiv sarılıq.

Kassabach-Merritt sindromu nədir?

Hemangiomada davam edən zəif trombozun törətdiyi trombositopeniya, fibrinogenopeniya və qansızmalar

Hemangiomanın diaqnozu necə qoyulur?

MRT və ya kontrastlı KT, kontrastlı USM

Xarakterik görüntüləmə əlamətləri hansılardır?

MRT: T1-də hipo, T2-də lampa parlaqlığı.

Kontrastlı müayinələrdə arterial fazada düyünşəkilli periferik kontrastlaşma, mərkəzin gec kontrastlaşması

Biopsiya lazımdırmı?

Xeyr! Əksər hallarda (90%) görüntüləmə ilə diaqnozu dəqiqləşdirmək mümkündür və qanaxma riski var.

Müalicəsi necədir?

Asimptomatik hallarda müşahidə (90%), simptomatik hallarda rezeksiya

Rezeksiyaya göstərişlər hansılardır?

Simptomatik forma, ağırlaşmalar və differensiasiya çətinliyi

Embolizasiya effektivdirmi?

Qısamüddətli effekt verir, rezeksiya vaxtı qanaxmanı azaltmaq üçün istifadə edilə bilir.

Suallar

Cavablar

Neoplastik kistlər nədir?

Qaraciyərdə birincili və ya ikincili neoplastik proseslərin törətdiyi kistlərdir.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Qaraciyərin kistoz törəmələri arasında  nadir (1-2%) rast gəlir.

Hansı klinik formaları var?

• Birincili:
  • Sistoadenoma;
  • Sistoadenokarsinoma;
• İkincili:
  • Metastatik kistlər

Sistoadenoma - biliar sistoadenoma nədir?

Qaraciyərin xoşxassəli birincili neoplastik kistidir.

Morfologiyası:

Divarı 3 qatlıdır:

• öd epiteli;
• Epitel membranı;
• Fibroz qat;

Anadangəlmə kistlərdən fərqli olaraq:

• Epitel qatı neoplastik xarakterlidir;
• Seroz maye yox, musin tipli qatı maye ifraz edir;
• Mayedə CA 19-9 yüksək olur;
• Divarı qalın olur;
• Papillomatoz çıxıntıları və arakəsmələri olur;

Səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

Bilinmir

Patogenezi nədən ibarətdir?

Bilinmir

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Maliqnizasiya ehtimalı yüksəkdir (25%)

Ağırlaşmaları nələrdir?

Malignizasiya, infeksiyalaşma, qanaxma, ətrafa təzyiq.

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Əksərən asimptomatik;
• Böyük ölçülərə çatdıqda və ya ağırlaşmalar olarsa təzyiq, qanaxma, infeksiyalaşma və s. əlamətlər;

Hansı xəstələrdə şübhəl

ənmək lazımdır?

Klinik və diaqnostik əlamətlər olan xəstələrdə

Dəqiqləşdimək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Biopsiya;
• USM və tomoqrafiya;
• Onkomarkerlərin təyini;

Laborator əlamətləri nələrdir?

Mayedə yüksək CA-19-9

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

• Bir-birinə yaxın bir neçə kistin olması, arakəsmələrin olması;
• Çoxkameralı olması;
• Divarının qalın və kələkötür  olması;
• İçərisində papillomatoz çıxıntılar olması;
• Mayenin müxtəlif sıxlıqlı olması;

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Görüntüləmə əlamətləri;
• Kistik mayedə CA 19-9 müsbət olması;
• Biopsiyada neoplastik epitel;

Müalicə üsulları hansılardır?

Cərrahi;

Əməliyyata göstərşlər nələrdir?

Kistin olması

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Kist epiteli tamamilə aradan qaldırılmalıdır:

• Kistektomiya (enukleasiya);
• Rezeksiya;
• Çətin hallarda total mukozektomiya;

Hissəvi  kistektomiya, ablasiya,

fenestrasiya, koterizasiya və sistoyeyunostomiya tövsiyə edilirmi?

Maliqnizasiya  ehtimalını nəzərə alaraq, göstərilən əməliyyatlar tövsiyə edilmir.

Proqnozu nədir?

Radikal rezeksiyalardan sonra yaxşıdır.

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Sistoadenoma şübhəsi varsa kist total çıxarılmalıdır.

Birincili sistoadenokarsinoma nədir?

Birincili  olaraq  qaraciyərdən  inkişaf  edən və  ya sistoadenomaların maliqnizasiyası olan neoplastik kistdir.

Morfologiyası?

Epitel qatı tam və ya hissəvi şəkildə atipikdir

Klinik əlamətləri hansılardır?

Əksər əlamətləri biliar sistoadenoma kimidir.

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

Kist divarının patohistoloji müayinəsi.

Müalicə üsulları hansılardır?

Radikal rezeksiya

Metastatik sistoadenokarsinoma nədir?

Kistoz adenokarsinoma metastazlarıdır.

Mənbə?

Çənbər bağırsaq, pankreas, mədə, böyrək, yumurtalıq və s.

Klinik xüsusiyyətləri və müalicə üsulları hansılardır?

Digər metastazlardakı kimidir

Neoplastik kistlərin xarakterik cəhətləri hansılardır?

• Kistin epitel qatı neoplastik xarakterlidir (çoxqatlı, polipoid, adenokarsinoma)
• Möhtəviyyatı seroz yox, musin tipli qatı mayedir, mayedə CA 19-9 yüksəkdir
• Divarı qalın, polipoid çıxıntıları, arakəsmələri və ya çoxkameralı olur.
• Diaqnozu histoloji müayinə ilə dəqiqləşir
• Müalicəsi radikal eksiziyadır
• Arakəsməli və çoxkameralı kistləri çıxarmaq lazımdır, çünki bunların neoplastik olma ehtimalı yüksəkdir

Suallar

Cavablar

Qaraciyərin  anadangəlmə  kistləri nədir?

Fibropolikistik xəstəliyin (sistik fibroz)  morfoloji forması olub, genetik dəyişiklik nəticəsində axacaq sisteminin embrional inkişafdan qalması ilə xarakterizə olunur (duktal malformasiya – sistlər və fibroz)

Morfologiyası:

Divarı 3 qatlı:

• daxildə öd yolları tipində epitel;
• ortada epitel membranı;
• xaricdə nazik fibroz təbəqə;

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Xəstəlik kiçik yaşlarda daha çox rast gəlinir

Qaraciyər və öd yollarının fibropolikistik xəstəliyinin hansı morfoloji formaları var?

• Sadə Qaraciyər kisti;
• Qaraciyər polikistozu;
• Anadangəlmə hepatik fibroz;
• Karoli xəstəliyi;
• Mikrohamartoma;
• Xoledox sistləri;
• Uşaqlarda xolestaz;

Səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

Genetik dəyişiklik - 7-ci xromosomda yerləşən və sistik fibroz transmembran requlyator (CFTR) adlanan genin mutasiyası.

Patogenezi nədən ibarətdir?

CFTR geninin kodladığı protein epitel hüceyrələrin membranlarında Cl^- və Na⁺ ionlarının hüceyrəyə giriş-çıxışını requlyasiya edir. CFTR-in mutasiyası nəticəsində xlorun hüceyrədən çıxışı azalır, Na+ ionlarının isə hüceyrəyə absorbsiyası artır. Nəticədə epitel hüceyrələrindən axacağa su ifrazı da azalır ki, bu da sekretin qatılaşmasına, daşlaşmasına və axacaq sistemində durğunluğa,  bu da orqanlarda iltihabi və infeksion ağırlaşmalara səbəb olur.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Bədxassəlilik potensialı var, ancaq çox aşağıdır

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Bəzən asimptomatik;
• Kütlə effekti;
• Xolestaz əlamətləri;
• Xolangit əlamətləri;
• Portal hipertenziya;

Sadə qaraciyər kistinin xüsusiyyətləri nədir?

• Ölçüləri 2-5 sm arasında və adətən təksaylı olur;
• Öd yolları ilə əlaqəsi olmur və arakəsmələri də yoxdur

Klinik əlamətləri hansılardır?

Əksərən asimptomatik, nadir hallarda ağrı;

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Qanaxma;
• Infeksiyalaşma;

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• USM və MRT;
• Seroloji müayinə;

Görüntüləmə əlamətləri nədir?

USM və MRT - incə divarlı və arakəsməsiz sist görünür

Müalicə üsulları hansılardır?

• Asimptomatik kistlərdə müalicəyə gərək yoxdur;
• Simptomatik sistlərdə cərrahi müalicə, punksiya, skleroterapiya.

Skleroterapiyaya əks göstəriş nədir?

Sistin öd yolları ilə əlaqəsinin olması

Cərrahi müalicəyə göstəriş nədir?

Böyük ölçülü və Qc səthindən çıxan sistlərin olması

Hansı əməliyyat üsullarından istifadə edilir?

Açıq və ya laparoskopik yolla fenestrasiya – sist divarının kəsilib götürülməsi və peritona açılması

Polikistik xəstəliyin xüsusiyyəti nədir?:

• Kistlər çoxsaylıdırlar və ölçüləri müxtəlifdir (1-20 sm);
• Öd yolları ilə əlaqələri olmur, arakəsmələri yoxdur;
• Adətən böyrək polikistozu ilə birlikdə rast gəlinir;

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Qaraciyərin sıxılma əlamətləri:
  • PH;
  • Sarılıq;
  • Ağrı;
• Böyrək əlamətləri:
  • böyrək yetməzliyi;
  • pielonefrit;
  • hipertoniya

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

USM və tomoqrafiya

Görüntüləmə əlamətləri hansılardır?

Nazik divarlı, maye tərkibi olan, lakin toxuma komponenti olmayan bir neçə kistin görünməsi - böyrək və sümüklərdə

Müalicə üsulları hansılardır?

• Asimptomatik kistlərdə müşahidə;
• Simptomatik formalarda - fenestrasiya, rezeksiya, hətta qaraciyər köçürülməsi;
• Ağırlaşmış kistlərdə - irinləmiş kistlərdə xarici drenaj, qanaxmalarda embolizasiya,  hemostaz+drenaj və ya kistektomiya, öd yollarına açılmış kistlərdə kisto-yeyunostomiya;

Karoli xəstəliyi nədir?

Bir və ya hər iki payı tuta bilən, öd yolları ilə əlaqəsi olan çoxsaylı kistlərdir.

Klinik əlamətləri hansılardır?

Təkrarlayan xolangit əlamətləri

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

• MRT və kontrast xolangioqrafiya - intrahepatik öd yollarının sistşəkilli genişlənməsi;
• Sekretin testi - sekretindən sonra öd ifrazı artır; 

Müalicə üsulları hansılardır?

• asimptomatik formada - müşahidə;
• simptomatik formada – 1 payda olarsa rezeksiya, hər iki payı tutarsa drenaj, hətta transplantasiya;

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Karoli xəstəliyi həm asimptomatik ola bilər, həm də transplantasiya gərəkdirə bilər.

Nədir?

Echinoccocus granulosa  ilə dolu olan sistlər

Risk faktoru?

Endemik bölgəyə səyahət, heyvan saxlayanlar.

Əlamətləri hansılardır?

Asimptomatik, sağ yuxarı kavdrantda ağrı, kütlə, sarılıq

Diaqnoz necə qoyulur?

USM və ya KT/MRT

Xarakterik görüntüləmə əlamətləri hansılardır?

İkiqat divar, qız qovuqcuqları, yun yumağı, kirəcləşmiş divar

Qarının R-müayinəsində nə tapıla bilər?

Kalsifikasiya olunmuş sist

Təhlükəli ağırlaşmaları hasılardır?

Plevra, perikard, periton boşluğuna və öd yollarına partlama

Cərrahi yolla sistin çıxarılması zamanı hansı ağırlaşmalar ola bilər?

Sistin cırılması və ya partlamsı nəticəsində fatal anafilaktik reaksiya

Nə zaman perkutan drenaj etmək olar?

Tək, arakəsməsiz, qız qovuqcuqları olmayan, cavan, irinləmiş sistlərdə

Müalicəsi nədir?

Albendazol və ardınca cərrahi müalicə

Hansı sklosidal dərmanlar istifadə olunur?

Hipertonik məhlul (30%), ethanol

Ensefalopatiyanın diaqnozu hansı müayinə ilə qoyulur?

Klinik müayinə ilə

Ensefalopatiyanın ağırlıq dərəcəsi hansı müayinə ilə təyin edilir?

Klinik müayinə ilə

Ensefalopatiyanın dərəcəsi hansı laborator göstərici ilə korrelyasiya edir?

Qanda ammonyakın səviyyəsi ilə

Hepatik ensefalopatiyada hansı dərman istifadə olunur?

Laktuloza, neomisin, LOLA (L-ornitin-L-aspartat)

Suallar

Cavablar

Hepatorenal sindrom nədir?

Qaraciyər xəstəliklərinin törətdiyi böyrək disfunksiyasıdır

Hansı klinik formaları var?

• Subklinik;
• Kəskin və ya I tip;
• Xroniki və ya II tip;

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

• Əsas səbəblər :
  • kəskin qaraciyər yetməzliyi;
  • sirroz;
  • mexaniki sarılıq;
  • portal hipertenziya və s.;
• Ağırlaşdırıcı amillər:
  • spontan bakterial peritonit;
  • infeksiyalar;
  • mədə-bağırsaq qanaxmaları;
  • refrakter assit;
  • böyük həcmli parasentezlər;
  • portal vena trombozu və s.;

Patogenezi nədən ibarətdir?

Əsas patogenetik mexanizmi: qaraciyər xəstəliyi, bakterial translokasiya, splanxik vazodilatasiya, ümumi vazodilatasiya, hipovolemiya, kompеnsator mеxanizmlərin aktivləşməsi (simpatoadrenal sistеm, renin-angiotenzin sistemi, antitiuretik hormon) və böyrək damarlarında spazmı.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

 I tip kəskin böyrək yetməzliyi kimi gedir, proqnozu pisdir və müalicə olunmazsa 2-4 həftə ərzində letallığa səbəb olur. II tip isə refrakter assit əlamətləri ilə büruzə verir, müalicə olunmadıqda isə 4-6 ay ərzində letallığa səbəb olur.

Ağırlaşmaları nələrdir?

Ürək yetməzliyi, asidoz, hipervolemiya, uremik koma, sepsis

Klinik əlamətləri hansılardır?

Subklinik forma -asimptomatik

I tip- kəskin böyrək yetməzliy

II tip - refrakter və diuretikə davamlı assit

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Kəskin və xroniki qaraciyər xəstəlikləri;
• Qaraciyər, böyrək və ürək çatmazlığı;
• Refrakter və diuretikə davamlı assit;
• Spontan bakterial peritonit;

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

• USM;
• Dopler USM;
• Sidiyin ümumi analizi;
• Qanın biokimyəvi analizi;
• Kreatinin və kreatinin klirensi
• Qalıq azot
• Na-ekskresiya testləri
• Spesifik testlər – subklinik forma;

Laborator əlamətləri nələrdir?

• Kəskin və ya I tip – kreatitnin 2,5 mg/dl-dən yüksək;
• Xroniki və ya II tip – kreatinin 1,5-2,5 mg/dl arasında;

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

Görüntüləmədə böyrəklərdə patologiya görünmür, doppler USMdə böyrək damarlarında spazm görünə bilər;

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Asidoz, hiperkalemiya, qalıq azot artması

Diaqnostik kriteriyalarını sadala (İnternational Ascites Club)?

• Sirroz, kəskin qaraciyər çatmazlığı və ya portal hipertenziya var;
• Kreatinin 1,5 mg/dl-dən yüksək;
• İki gün ərzində diuretiklərin kəsilməsinə və vaskulyar həcmin albuminlə artırılmasına (1-1,5 q/kg/gün albumin) baxmayaraq kreatinin 1,5 mg/dl-dən aşağı düşməməsi;
• Şok yoxdur;
• Nefrotoksik dərman istifadə edilməyib;
• Böyrəyin parenxima xəstəliyi yoxdur (proteinuriya <500 mg/gün, eritrosit <50/görmə sahəsində, USM normal);

Müalicə üsulları hansılardır?

• Səbəbin və ağırlaşdırıcı amillərin aradan qaldırılması – (transplantasiya, biliar drenaj və s);
• Patomexanizmlərə təsir: böyrək damarlarının genişləndirilməsi və reabsorbsiyanın azaldılması - qanın həcmini artırma, ümumi və ya splanxnik   vazokonstriksiya;
• Süni qaraciyər sistemləri (MARS – albumin dializi, Prometeus), dializ və qaraciyərdaxili porto-kaval yanyol;
• Gərgin assitdə - vaxtaşırı parasentez və TİPS;
• İkinci tip HRS-də - aldosteron antaqonistləri;

Proqnozu nədir?

I tip HRS – 2-4 həftə ərzində itirilir;

II tip HRS – yaşama müddəti qısalır, 4-6 ay ərzində letallığa səbəb olur.

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Hepatorenal sindrom qaraciyər xəstəliyinin ən ciddi ağırlaşmasıdır, letallığı çox artırır, digər kəskin böyrək yetməzliklərindən fərqli olaraq dializ az faydalı olur.

Suallar

Cavablar

Qaraciyər disfunksiyası nədir?

Qaraciyərin bir və ya bir neçə funksiyasında klinik və laborator olaraq pozulmanın olması.

Kəskin qaraciyər disfunksiyalarının hansı ağırlıq dərəcələri var?

Yüngül (hepatit), ağır (İNR artması) və qaraciyər yetməzliyi

Qaraciyər yetməzliyi nədir?

Ən ağır dərəcəli qaraciyər disfunksiyasıdır, koqulopatiya ilə yanaşı ensefalopatiya da var.

Diaqnostik əlamətləri nələrdir?

• Qaraciyər disfunksiyası (İNR artması var, bilirubin artması ola bilər).
• Hepatik ensefalopatiya.

Hansı klinik formaları var?

• Kəskin;
• Xroniki;
• Xronikinin kəskinləşməsi və ya ağırlaşmış xroniki qaraciyər yetməzliyi;
• Postrezeksion və ya kiçik qaraciyər sindromu;

Kəskin qaraciyər yetməzliyi nədir?

Əvvəllər Qc-ində xəstəliyi olmayan xəstədə qaraciyər toxumasının böyük hissəsinin (>80%) zədələnməsi nəticəsində mеydana gələn koaqulopatiya və ensefalopatiya.

Hansı klinik formaları var?

Sarılıq – еnsеfalopatiya müddətinə görə:

• çox kəskin (<7 gün);
• kəskin (1-4 həftə);
• yarımkəskin (4-26 həftə);

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

• Viruslar (A, B, C və digər);
• Dərmanlar (parasetamol, halotan və s.);
• Sepsis;
• İşemiya və digər;

Patogenezi nədən ibarətdir?

Massiv hepatosellular nekroz, Qc disfunksiyası, sepsis, toksikoz və bеyin ödеmi.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Ağır və proqrеssiv xəstəlikdir, Tx olmazsa 40-80% letallığa səbəb ola bilir.

Ağırlaşmaları nələrdir?

Sepsis, septik şok, beyin ödemi.

Klinik əlamətləri hansılardır?

Ağrı, sarılıq, koaqulopatiya, ensefalopatiya və sepsis.

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Kəskin hepatiti, sarılığı, ensefalopatiyası olanlarda.

Dəqiqləşdimək üçün hansı müayinələr lazımdır?

Qanın biokimyəvi analizi.

Laborator əlamətləri nələrdir?

Hipеrbilirubinеmiya və İNR artması.

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

Qaraciyərin böyüməsi, kiçilməsi və bərkiməsi.

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Multiorqan disfunksiya əlamətləri

Diaqnostik kriteriyalarını sadala

İki klinik əlamət – sarılıq və еnsеfalopatiya;

İki laborator göstərici – hipеrbilirubinеmiya və İNR artması;

Müalicə üsulları hansılardır?

Cərrahi – transplantasiya;

«Körpü müalicəsi» - etiotrop, dəstək müalicələri və köməkçi qaraciyər sistemləri (süni qaraciyərlər, bioloji sistemlər, hepatosit köçürülməsi).

Proqnozu nədir?

Təbii gеdişi 80-95% ölümlə nəticələnir.

Konsеrvativ müalicə ilə xəstələrin yalnız 20- 40%, transplantasiya 70-80% sağalma təmin еdə bilir.

Xroniki qaraciyər yetməzliyi nədir?

Xroniki qaraciyər xəstəliyində müşahidə olunan disfunksiya və ensefalopatiya xroniki qaraciyər yetməzliyi adlanır.

Klinik əlamətləri hansılardır?

Stabil və ya zəif artan ensefalopatiya;

Müxtəlif formalı hepatosellular disfunksiya.

Müalicə üsulları hansılardır?

Əsas xəstəliyin aradan qaldırılması.

Kəskinləşmiş qaraciyər yetməzliyi nədir?

Xroniki qaraciyər xəstəliyi olanlarda kəskin dekompensasiya və orqan yetməzliyi.

Kəskin dekompensasiya nə deməkdir?

Xroniki qaraciyər xəstəliklərində kəskin ağırlaşamaların meydana gəlməsidir: assit, qanaxma, ensefalopatiya və sarılıq.

Ağırlaşdırıcı amillər hansılarıdr?

Viral aktivasiya; Hepatotoksik dərmanlar; Alkoqol;

Damar trombozları;

Varikoz; Qanaxma;

Sepsis.

Diaqnostik kriteriyalarını sadala.

Xronik qaraciyər xəstəliyi;

Kəskin dekompensasiya (assit, qanaxma, ensefalopatiya, infeksiya);

Orqan disfunksiyaları.

Müalicə üsulları hansılardır?

Konservativ – ağırlaşdırıcı amillərin müalicəsi, dəstək müalicələri;

Cərrahi – qaraciyər transplantasiyası.

Proqnozu nədir?

Geriyədönmə ehtimalı və proqnozu daha yaxşıdır. Erkən aparılan müalicələrdə və ağırlaşdırıcı amilin aradan qaldırıldığı

hallarda letallıq 20-30%-dən çox olmur.

Postrezeksion qaraciyər yetməzliyi nədir?

Böyük rezeksiyalardan sonra qalan qaraciyərdə regenerasiyanın yetərsizliyidir, yəni sintetik, ekskretor və detoksikasiya funksiyaların bərpa olunmamasıdır.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Rezeksiyalardan sonra 3-12% hallarda rast gəlinir.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Çox ağırdır və müalicə olunmazsa letallığı yüksəkdir.

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

Kiçik  qaraciyər  sindromu; Qalan qaraciyərin zədələnmələri

• birbaşa – intraoperativ travma, mexaniki sarılıq, arterial və ya venoz trombozlar, sepsis, toksik dərmanlar, viruslar, sirroz, hepatit;
• dolayı – sepsis, şok, qastrointestinal
• qanaxmalar.

Patogenezi nədən ibarətdir?

Qaraciyərin 80%-dən çoxu rezeksiya edilərsə, qalan 20%-dən kiçik hissəsində regenerasiya gedə bilmir, nekroza məruz qalır və kəskin qaraciyər yetməzliyi meydana gəlir.

Kiçik qaraciyər sindromu nədir?

Yetərsiz həcmdə qaraciyər toxumasının saxlanılması və ya köçürülməsi nəticəsində yaranan qaraciyər yetməzliyidir.

Müalicə üsulları hansılardır?

Cərrahi – qaraciyər köçürülməsi

Qaraciyər əvəzediciləri.

Əməliyyata göstəriş nədir?

Proqressivləşən yetməzlik.

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Canlıdan və ya meyitdən qaraciyər köçürülməsi.

Proqnozu nədir?

Letallığı 80-90%-ə çatır.

Xəstəliyin ən xarakterik özəllyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Postrezeksion qaraciyər yetməzliyinin profilaktikası üçün qalan qaraciyərin (və ya köçürülən qaraciyərin) həcminə diqqət etmək və zədələnmədən qorumaq lazımdır.

Suallar

Cavablar

Assit nədir?

Periton boşluğuna maye toplanmasıdır

Səbəbi  və ya risk faktorları nələrdir?

• hipertenziya (portal hipertenziya, ürək yetməzliyi);
• osmotik (sirroz, nefrotik sindrom, miksedema);
• sekresiya (mezotelioma, peritoneal karsinomatoz);
• eksudasiya (iltihab);
• ekstravazasiya (perforasiya);
• limfatik blok (şişlər);

Ən çox rast gəlinən səbəbi nədir?

Sirroz (80%)

Patogenezi nədən ibarətdir?

Peritonda ifrazat və sorulma arasındakı tarazlığın pozulması assitin əmələ gəlməsinə səbəb olur.  Qc xəstəliklərində portal hipertenziya, su və elektrolitlərin  tutulması və onkotik təzyiqin azalması assitə səbəb olur.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Assitin gedişi səbəbindən asılıdır

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Refrakter assit;
• Spontan bakterial peritonit (assitin infeksiyalaşması);
• Hepatorenal sindrom;
• Hiponatremiya;
• Abdominal kompartman;

Hansı klinik formaları var?

Ağırlıq dərəcələrinə görə subklinik, orta və böyük assitlər, plazma-assitik albumin fərqinə görə yüksək və aşağı fərqli assitlər.

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Yüngül dərəcə klinik asimptomatikdir, maye görüntüləmədə təyin olunur.
• Orta dərəcədə qarında şişkinlik, perkutor kütlük və fluktuasiya təyin olunur.
• Ağır dərəcədə qarında böyük şişkinlik, gərginlik, təngnəfəslik (kompartman) olur.

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Qaraciyər xəstəlikləri;
• Mədə və bağırsaq xəstəlikləri;
• Qarında şişkinlik;
• Perkutor kütlük;
• Kompartman

Dəqiqləşdirmək  üçün hansı müayinələr lazımdır?

USM, tomoqrafiya

Laborator əlamətləri nələrdir?

Yüksək fərqli assit (PAAF>1,1 q/dl)  portal hipertenziyaya xas əlamətdir.

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

Qarında sərbəst maye

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Qarında şişkinlik, gərginlik, fluktuasiya;
• USM və ya tomoqrafiyada qarında maye;

Müalicə üsulları hansılardır?

• Səbəbin aradan qaldırılması;
• Na qəbulunun azaldılması və spironolakton, furosemid;
• albumin;
• Parasentez;
• Portokaval yanyollar;

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Refrakter assit

Əməliyyat üsulları hansılardır?

PKYY və ya TİPS

Proqnozu nədir?

Yüngül və orta dərəcəli assitlər konservativ müalicəyə tabe olurlar, böyük assitlərdə yaşama müddəti azalır, letallıq artır

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Assit sirrozun dekompensasiya əlamətidir, spesifik müalicə,  o cümlədən transplantasiya gündəmə gəlir.

Suallar

Cavablar

Sirrozu və ezofageal varikozu olan xəstələrdə yuxarı qastrointesinal qanaxmaların nə qədər hissəsi varikoz mənşəlidir?

Təxminən 50%

Varikoz qanaxmanın əlamətləri hansılardır?

Qanqusma, melena, hematoxeziya

Kəskin ezofageal varikoz qanaxmalarında ölüm faizi nə qədərdir?

 Təxminən 17% (10-50%)

Varikoz qanaxmalarda ilkin tədbirlər hansılardır?

İnfuziyalar, nazoqastral zond, Folley kateteri, qan qrupu təyini, və cross match, lab göndər, koaqulopatiyanı korreksiyası (vit K, TDP), endoskopiya

Əsas diaqnostik müayinə hansıdır?

Qastroskopiya (yuxarı qanaxmaların yarısı varikoz mənşəlidir, digər yarısını da inkar etmək üçün)

Əsas müalicə prinsipi hansıdır?

Portal təzyiqi azaltmaq (medikamentoz, endovaskulyar və ya cərrahi yanyollar)

Portal təzyiqi azaltmaq üçün hansı dərmanlar var?

Vazopressin və anoloqları

Sandostatin və analoqları

Koronar çatmazlığı olan xəstələrdə vazopressin ilə birlikdə hası dərman istifadə edilməlidir?

Nitrogliserin – vazopressinin törətdiyi koronar arterial vazokonstiksiyasının qarşını almaq üçün

Hansı müalicə növləri var?

Endoskopiik - liqasiya, skleroterapiya

TİPS

Porto-kaval yanyollar

Qaraciyer tranplantasiyası

Əgər qanaxmaya səbəb ezofagus varikozlarıdırsa müalicəsi nədir?

Təcili endoskopik liqasiya və ya skleroterapiya.

Əgər xəstədə ilkin müalicədən sonra qanaxma davam edirsə nə edərsiniz?

Təkrari endoskopik müalicə

Əgər endoskopik müalicə imkanı yoxdursa və qanaxma davam edirsə nə edərsiniz?

Splanxnik vazokonstruktor (terlipressin sandostatin) və Sengstaken-Blekmor zondu ilə tamponada.

Sengstaken-Blekmor zondu nədir?

Qastrik və ezofagial ballondan ibarət olan borudur, ezofagial qanaxmlarda tamponada üçün istifadə edilir.

Əgər varikoz qanaxmalarda endoskopik və konservativ müalicə qanaxmanı dayandırmırsa nə edərsiniz?

TİPS (transyuqulyar intrahepatik porto-kaval şunt)

Cərrahi yanyol (selektiv və hissəvi)

Qaraciyər transplantasiyası

TİPS nə deməkdir?

TIPS (Transjugular İntrahepatik Portasistemik Shunt) dəridən, vidaci venadan keçərək hepatik vena ilə portal venanın şaxəsi arasında kiçik stendin intrahepatik yerləşdirilməsidir.

Varikoz qanaxmanı dayandıran ən effektiv müalicə hansıdır?

Porto-kaval yanyollar və qaraciyər transplantasiyası.

Suallar

Cavablar

Portal venoz sistemə hansı venoz damarlar aiddir?

• Qapı venası
• Dalaq venası
• Yuxarı çöz venası
• Tac venası (sol mədə venası)
• Aşağı çöz venası
• Yuxarı hemorroidal vena

Qan aşağı çöz venasından hara gedir?

Dalaq venasına

Yuxarı hemorroidal venadan qan hara gedir?

Aşağı çöz venasına, sonra dalaq venasına və qapı venasına

Portal vena haradan başlayır?

Dalaq və yuxarı çöz venalarının birləşməsindən

Portal hipertenziyanın mexanizmi nədir?

Portal axına müqavimətinin artması nəticəsində portal təzyiqin yüksəlməsi

Portal təzyiq normada nə qədərdir?

<10 mmHg

Səbəbləri hansılardır?

• Prehepatik: portal vena trombozu, törəmələr
• İntrahepatik: sirroz, hepatik fibroz, hepatosellular karsinoma və s.
• Posthepatik: Budd-Chiari sindromu (hepatik venaların trombozu) və s.

Portal hipertenziyanın ən çox rast gələn səbəbi hansıdır?

Sirroz (>90% hallarda)

Alkoholizmi olan xəstələrin neçə faizində sirroz inkişaf edir?

Təxminən 20%-də

Sirrozlu xəstələrin neçə faizində ezofageal varikozlar olur?

Təxminən 60%-də

Sirrozlu xəstələrin neçə faizində portal hipertenziya inkişaf edir?

Təxminən 60%-də

Portal hipertenziyada xəstələrdə ən çox rast gəlinən əlamət hansıdır?

Splenomeqaliya

Portal hipertenziyanın 4 əsas obyektiv əlamətləri hansılardır?

1. Meduza başı
2. Hemorroidlər
3. Splenomegaliya
4. Ezofageal varikozlar

Sirroz və portal hipertenziyada digər əlamətlər hansılardır?

Assit, ensefalopatiya, xroniki qaraciyər əlamətləri (palmar eritema, qırmızı dil, ginekomastiya, dəri angiomatozu və s).

Portal təzyiq necə ölçülür?

Birbaşa yolla - portal venaya kateter yeritməklə

Dolayı yolla – qaraciyər venalarında uc təzyiqi ölçməklə

Kollaterallar əvvəlcədən mövcud olur yoxsa portal hipertenziya nəticəsində əmələ gəlir?

Hesab edilir ki, kollaterallar mövcud olan damarlardır, normada funksiyaları yox dərəcəsindədir, portal hipertenziyada isə genişlənirlər.

Hansı porto-kaval kollaterallar var? (normada və portal hipertenziyada)

1. Göbək venası
2. Qastro-ezofageal venalar
3. Retroperitoneal venalar
4. Diafraqmal venalar
5. Hemorroidal venalar

Portal hipertenziyada qan ezofagus varikozlarından hara axır?

Portal venadan tac venalarına və kollaterallardan azygos venasına

Portal hipertenziyada qan göbəkətrafı kollaterallardan hara axır?

Göbək venasından epiqastrik venalara, oradan da aşağı və yuxarı boş venalara.

Portal hipertenziyada qan retroperitoneal varikozlardan hara axır?

Kiçik mezenterik venalardan  retroperitoneal kollaterallarla olaraq lumbar venalara

Portal hipertenziyada qan hemorroidal kollaterallardan hara axır?

Yuxarı hemorroidal venalardan orta və aşağı hemorroidal venalara və buradan da qalça venalarına

Portal hipertenziyada ən təhlükəli  ağırlaşması hansıdır?

Ezofageal varikozlardan qanaxma (10-50% ölüm)

Portal hipertenziyalarda “60% qaydası”  nə deməkdir?

• Sirrozu olan xəstlələrin 60%-də portal hipertenziya inkişaf edir
• Portal hipertenziyası olan xəstələrin 60%-də ezofagus varikozları inkişaf edir.
• Ezofageal varikozu olan xəstələrin 60%-də qanaxma müşahidə olunur.

Sirrozu və ezofageal varikozu olan xəstələrdə yuxarı qastrointesinal qanaxmaların nə qədər hissəsi varikoz mənşəlidir?

Təxminən 50%

Varikoz qanaxmanın əlamətləri hansılardır?

Qanqusma, melena, hematoxeziya

Kəskin ezogeal varikoz qanaxmalarında ölüm faizi nə qədərdir?

 Təxminən 17% (10-50%)

Varikoz qanaxmalarda ilkin tədbirlər hansılardır?

İnfuziyalar, nazoqastral zond, Folley kateteri,  qan qrupu təyini,  və cross match, lab gonder, koaqulopatiyanı korreksiyası (vit K, TDP), endoskopiya

Əsas diaqnostik müayinə hansıdır?

Qastroskopiya (yuxarı qanaxmaların yarısı varikoz mənşəlidir, digər yarısını da inkar etmək üçün)

Əsas müalicə prinsipi hansıdır?

Portal təzyiqi azaltmaq (medikamentoz, endovaskulyar və ya cərrahi yanyollar)

Portal təzyiqi azaltmaq üçün hansı dərmanlar var?

Vazopressin və anoloqları

Sandostatin və analoqları

Koronar çatmazlığı olan xəstələrdə vazopressin ilə birlikdə hası dərman istifadə edilməlidir?

Nitrogliserin – vazopressinin törətdiyi  koronar arterial vazokonstiksiyasının qarşını almaq üçün

Hansı  müalicə  növləri var?

Endoskopik  - liqasiya, skleroterapiya

TİPS

Porto-kaval yanyollar

Qaraciyər tranplantasiyası

Əgər qanaxmaya səbəb ezofagus varikozlarıdırsa müalicəsi nədir?

Təcili endoskopik  ligasiya və ya skleroterapiya.

Əgər xəstədə ilkin müalicədən sonra qanaxma davam edirsə nə edərsiniz?

Təkrari endoskopik müalicə

Əgər endoskopik müalicə imkanı yoxdursa və qanaxma davam edirsə nə edərsiniz?

Splanxnik vazokonstruktor (terlipressin sandostatin) və Sengstaken-Blekmor zondu ilə tamponada.

Sengstaken-Blekmor zondu nədir?

Qastrik və ezofagial balondan ibarət olan borudur, ezofagial qanaxmlarda tamponada üçün istifadə edilir.

Əgər varikoz qanaxmalarda endoskopik və konservativ müalicə qanaxmanı dayandırmırsa nə edərsiniz?

TİPS (transyuqulyar intrahepatik porto-kaval şunt)

Cərrahi yanyol (selektiv və hissəvi)

Qaraciyər transplantasiyası

TİPS nə deməkdir?

TIPS (Transjugular İntrahepatik Portasistemik Shunt) dəridən, vidaci venadan keçərək hepatik vena ilə portal venanın şaxəsi arasında kiçik stendin intrahepatik yerləşdirilməsidir.

Varikoz qanaxmanı dayandıran ən effektiv müalicə hansıdır?

Porto-kaval yanyollar və qaraciyər transplantasiyası.

Cərrahi yanyolların hansı növləri var?

Total, hissəvi, selektiv

“Total yanyol” nə deməkdir?

Portal qanın hamısı birbaşa boş venaya yönəldirilir.

“Hissəvi yanyol” nə deməkdir?

Portal vena ilə aşağı boş vena arasında yaradılan kiçik diametrli (0,8-1 sm) anastomozdur, portal qanın bir hissəsini boş venaya ötürür.

“Selektiv yanyol” nə deməkdir?

Portal sistemin dalaq və mezenterik hövzələri bir-birindən ayrılır və dalaq  hövzəsi ilə boş vena sistemi arasında anastomoz qoyulur.

Warren yanyolu nə deməkdir?

Distal splenorenal yanyoldur , selektiv yanyollar arasında ən çox istifadə edilənidir. Portal sistemin dalaq və mezenterik hovuzları ayrılır, dalaq hovuzu böyrək venasına axıdılır. Həm varikozları azaldır, həm qanaxmanı aradan qaldırır, həm də yanyol ensefalopatiyası azdır.

Warren şuntunun qoyulmasına əks-göstəriş nədir?

Assit

Uc-yan porto-kaval yanyol nədir?

Total yanyoldur, portal venanın ucu ilə boş vena arasında anastomoz qoyulur.

Yan-yan portokaval şunt nədir?

Portal vena ilə boş vena arasında yan-yana anastomoz, başlanğıcda hissəvi yanyol kimi işləyir, sonra total xarakterli olur.

“H-graft yanyol” nədir?

Hissəvi yanyoldur, portal vena və ya şaxələri ilə boş vena və ya şaxələri arasında damar grefti ilə anastomoz qoyulur.

Yanyol əməliyyatlarının “ən müsbət” və “ən mənfi” cəhətləri hansıladır?

Varikozu və qanaxmanı aradan qaldırmaq “ən müsbət” cəhətidir, ensefalopatiya və qaraciyər disfunksiyası “ən mənfi” cəhətləridir.

Yanyol əməliyyatlarından sonra qaraciyər disfunksiyası niyə baş verir?

Portal qan qaraciyər üçün əsas trofiki mənbədir və bunun azalması qaraciyəri zədələyir.

Yanyol əməliyyatlarından sonra ölümə səbəb olan faktor hansıdır?

Qaraciyər yetməzliyi (qaraciyərə qan axınının azalması nəticəsində əmələ gəlir və ölümlərin 60%-dan çoxunun səbəbidir).

Yanyol əməliyyatlarından sonra ən çox rast gələn ağırlaşma hansıdır?

Hepatik ensefalopatiyanın artması (qaraciyərə qan axınının və detoksikasiyanın azalması nəticəsində).

Ensefalopatiyanın diaqnozu hansı müayinə ilə qoyulur?

Klinik müayinə ilə

Ensefalopatiyanın ağırlıq dərəcəsi hansı müayinə ilə təyin edilir?

Klinik müayinə ilə

Ensefalopatiyanın dərəcəsi hansı laborator göstərici ilə korrelyasiya edir?

Qanda ammonyakın səviyyəsi ilə

Hepatik ensefalopatiyada hansı dərman istifadə olunur?

Laktuloza, neomisin, LOLA (L-ornitin-L-aspartat)