Özət

QV limfoması ən çox B-hüceyrəli non-Hodgkin limfomasıdır. Birincili tiroid limfoması çox nadir rast gəlinir, ancaq getdikcə artmaqdadır. Anaplastik xərçəngə bənzər klinik gedişi vardır. Diaqnozu dəqiqləşdirmək üçün palpasiya, USM, İİAB, larinqoskopiya, KT və MRT müayinələri aparılır.

QALXANABƏNZƏR VƏZİNİN LİMFOMASI HAQDA SUALLAR

Özət

Qalxanabənzər vəzi toxumasının uzunmüddətli transfor­ma­siyası nəticəsində anaplastik xərçəng əmələ gəlir. Şişin bu forması digər formalardan aqressiv infiltra­tiv böyüməyə meylli olması, qısa zaman kəsiyində (2,5 ay) boyun üzvlərinin və həyati vacib strukturların kompressiyası nəticəsində tənəffüs çatmazlığı törətməsi ilə fərqlənir. Anaplastik tiroid xərçəngi bütün tiroid xərçənglərinin 1%-ni təşkil edir. Nəticələr pisdir. Sağ qalma aylar (4-12 ay) ilə dəyərləndirilir.

QALXANABƏNZƏR VƏZİNİN ANAPLASTİK XƏRÇƏNGİ HAQDA SUALLAR

Özət

Medullyar xərçəng qalxanabənzər vəzinin yüksək differen­sia­siya etmiş şişidir, parafollikulyar C-hüceyrələrindən inkişaf edir. MX bioloji marker olan kalsitonin ifraz edir. Yüksək kalsitonin MX diaqnozunda dəyərli bir göstəricidir. Kalsitonin səviyyəsi  yüksəlsə də, klinik olaraq hipokalsemiya olmur. QV-nin bütün bədxassəli şişlərinin 5-10%-ni təşkil edir. MX sporadik ola bildiyi kimi(75% hallarda), MEN 2A və ya MEN 2B-nin bir kompenenti olaraq (25% hallarda) qarşımıza çıxa bilir. MEN 2A-da proqnoz, 2B və sporadik MX-ə müqayisədə daha yaxşıdır.  Ailə anamnezində medullyar xərçəng, palpasiyada boyunda kütlə, frontal baş ağrısı, hipertenziya hücumları, ürəkdöyünmə, panik hücum (feoxromasitoma əlamətləri), böyrək daşı, pankreatit, xora, osteoporoz (hiperparatiroidizm əlamətləri) qeyd edilməsi MX-yə şübhə yaradır.

MEDULLYAR XƏRÇƏNG HAQDA SUALLAR

Özət

1928-ci ildə Ewing ilk dəfə olaraq B-hüceyrələrdən (oksifil və onkositik hüceyrələr ) in­ki­şaf edən Hürthle hüceyrə şişi terminini praktikaya daxil etmiş­dir. 60-75 yaşlı insanlarda rast gəlinir. Bu şiş növü dəyişilmiş follikulyar hüceyrələrdən inkişaf etməsi ilə xarakterizə olunur və bəzi tədqiqatlarda Hürthle hüceyrəli xərçəngdə proqnozun FX-dən daha pis gedişli olduğu göstərilmişdir, ancaq bu məlumat ümumi olaraq qəbul edilməmişdir.

HÜRTLE HÜCEYRƏLİ XƏRÇƏNG HAQDA SUALLAR

Özət

Follikulyar tiroid xərçəngləri (FTX) differensiya olunmuş tiroid xərçənglərinin 10-30%-ni tutur. FTK və yod azlığı olan bölgələrdə daha çox rast gəlinir. FTX hematogen yolla sümüklərə, qaraciyərə, ağciyərə və beyinə metastaz verir. FTX limfatik yolla yayılmadığından, metastatik limfatik qanqlionlarına çox az rast gəlinir, məhz buna görə də boyun limfatik disseksiyaları aparılmır. FTX – də xəstələrin 80 - 85%-nin  əməliyyatdan sonrakı yaşama müddəti 10 ildən artıqdır.

FOLLİKULYAR XƏRÇƏNG HAQDA SUALLAR

Özət

Papillyar tiroid şişləri bütün tiroid şişlərinin  75%-ni təşkil edir.  Papillyar şişlər 20-50 yaş arasında, qadınlarda, yodla zəngin bölgələrdə daha çox rast gəlinir. Baş – boyun nahiyəsi əvvəllər radiasiya  məruz qalmış xəstələrdə papillyar şiş normal populyasiyaya nisbətən daha çox rast gəlinir. Papillyar tiroid şişlərinin bir neçə variantı var: Follikulyar, makrofollikulyar, diffuz sklerozlaşan, onkostik (Hürtle hüceyrəli, yüksək slindirik (Tall hüceyrəli) və solid variantlı formaları var. Bu formalardan diffuz sklerozlaşan, yüksək silindrik hüceyrəli variantlar daha aqressiv gedişlidir. Papillyar tiroid şişləri limfa düyünlərinə metastaz vermə faizi  yüksəkdir 15-30% -dir. Ancaq əməliyyatdan sonra 45 yaşdan aşağı xəstələrin yaşama müddəti 10 il 100%, 45 yaşdan yuxarı isə 90% -dir

PAPİLLYAR XƏRÇƏNG HAQDA SUALLAR

TİROİD DÜYÜNLƏRİ HAQDA SUALLAR

Özət

Qalxanabənzər vəzinin xoşxassəli şişləri müxtəlif növ adenoma tipində inkişaf edərək əksər hallarda epitelial mənşəli olur. Adenomalar 30-40 yaşlı qadınlar arasında daha çox ya­yılmışdır. Etiologiyası dəqiq məlum deyil. Xoşxassəli şişlər simptomsuz inkişaf edir, ləng böyüyür, vəzinin funksiyası bir qayda olaraq dəyişmir, bəzi hallarda tirotoksikoz əlamətləri inkişaf edir. Düyün təsadüfi və ya planlı USM-lə aşkarlanır. Müalicə üsulu düyünün ölçüsündən, ətraf orqanlardakı kompressiya əlamətlərinin və xəstəni narahat edən estetik qüsurun olub – olmamasından asılı olaraq seçilir.

QALXANABƏNZƏR VƏZİNİN XOŞXASSƏLİ TÖRƏMƏLƏRİ HAQDA SUALLAR

Özət

Qalxanabənzər vəzinin funksiyasının zəifləməsi ilə əlaqədar T_3, T₄  hormonlarının sintezinin  azalması, TSH hormonun yüksək olması birincili hipotiroidizm adlanır. İkincili hipotiroidizm isə hipofiz və hipotalamus xəstəlikləri nəticəsində tiroid hormonlarının sintezinin azlamasıdır. Hipotiroidizmin əsas simptomları: bradikardiya, adinamiya, yaddaşın zəifləməsi, soyuğa dözümsüzlük, dərinin qalınlaşması, üzdə və ətraflarda şişkinliyin olması, qəbizlik, səsin dəyişməsi və s. Müalicəsi T₄ preparatlarının qəbulu ilə həyata keçirilir

HİPOTİROİDİZM HAQDA SUALLAR

Özət

Qalxanabənzər vəzinin kəskin infeksion iltihabı xəstəliyidir. Xəstəliyin törədiciləri stafilokokklar, streptokokklar, ba­ğır­saq çöpləri və göbələklərdir. İnfeksiya hematogen, limfogen yolla və törədicilərin vəziyə birbaşa keçməsi (punksiya, zədə­lənmə, yaralanma) nəticəsində baş verir. Xəstəlik kəskin baş­la­yır, boyunun ön səthində ağrılar və şişkinlik əmələ gəlir. Ağ­rı­lar kəskin olur, deşici xarakter daşıyır, alt çənəyə və qulağa ir­ra­diasiya edir, udma aktı və başın hərəkəti zamanı onların in­ten­sivliyi artır. Qırtlaq, traxeya iltihab prosesinə cəlb olun­duq­­da öskürək meydana çıxır, udma çətinləşir. Abses forma­laş­dıq­da ümumi intoksikasiya əlamətləri – qızdırma, titrətmə, ümu­­mi zəiflik və b. baş verir. Əsas qeyri-invaziv instrumental müayinə üsulu exo­so­no­qrafiyadır. Müayinə zamanı mayeli,  parçalanmış toxumalı boşluq təyin olunur. Adekvat antibakterial və ümumi müqavimətartırıcı müa­li­cə erkən müddətlərdə başlanmalıdır. 1-2 gün müddətində yax­şı­laşma baş verməzsə, absesin formalaşmasına şübhə yaran­dıq­da USM-nin nəzarəti altında punksiya aparılmalı, mayenin an­ti­biotiklərə həssaslığı təyin olunmalıdır. Absesin həcmi böyük olar­sa, boşluq açılmalı, sanasiya və drenaj olunmalıdır.

KƏSKİN İRİNLİ TİROİDİT HAQDA SUALLAR

Özət

Bu xəstəliyin etiopato­ge­nezində virus infeksiyalarına (Koksaki virusu, adenoviruslar, ECNO virusu, qrip virusu, endemik parotit virusu və b.) böyük yer ayrılır. Uzunmüddətli gizli dövr, endemik xarakter, fəsildən asılı (qış-payız) olaraq virus infeksiyasının yayılması bu pato­lo­giyanın virus etiologiyalı olmasını təsdiq edir. Gizli dövr bir neçə həftə çəkir. Xəstələri əzələ ağrıları, subfebril hərarət, ümu­mi zəiflik və laringit narahat edir. Klinik mərhələnin əsas simptomu qalxanabənzər vəzinin bir payında olan ağrılardır. Ağ­rı­lar alt çənəyə və qulağa irradiasiya edir. Sonradan ağrılar dif­fuz xarakter daşıyır, başın hərəkəti və udma aktı zamanı artır. Bu fonda xəstələrin yarısında qabarıq tirotoksikoz simptom­la­rı – taxikardiya, tərləmə, qıcığa qarşı həssaslığın artması mey­da­na çıxır. Palpator olaraq kəskin ağrılı sərt düyünlü törəmə əllənir. Qanın ümumi analizində mülayim leykositoz, EÇS–nin artması (50 mm/san), qanda T₃ və T₄ hormonlarının səviyyə­si­nin yüksəlməsi,  antitiroid anticisimlərin titrinin bir neçə həftə ərzində artması və bir neçə aydan sonra onların tamamilə müəy­yən edilməməsi aşkar olunur. Diaqnoz USM və ssintoiqra­fi­yanın nəticələri əsasında qoyulur. Xəstəliyin ilkin mərhələsi 4-8 həftə davam edir. Bu mər­hələdə  prednizolon terapiyası (10-20 mq daxilə gündə 2 dəfə) və qanın ultrabənövşəyi şüalandırılmasına (4-5 seans) üstünlük verilir

TİROİDİTLƏR HAQDA SUALLAR

Özət

Bu xəstəlik tirotoksikoz simptomlarının qəflətən meyda­na çıxması, qanda T₃ və T₄ hormonlarının səviyyəsinin yüksəl­mə­si, ¹³¹J-un toxuma tərəfindən udulmasının zəifləməsi, ağrısız diffuz urun inkişafı ilə xarakterizə olunur. Qadınlarda çox vaxt doğuşdan sonra baş verir. Patogenetik cəhətdən xronik lim­fositar tiroiditə oxşardır. Başlanğıc tirotoksik mərhələ 1 aydan 4 aya qədər davam edir. Tirotoksikoz simptomalarının aradan qaldırılması üçün b-adrenoblokatorlara üstünlük verilir. Antitiroid preparatlar is­tifadə edilmir. 25-40% xəstələrdə sonradan hipotiroid mərhələ başlayır və 2-3 aydan artıq davam etmir. Bu mərhələdə köməkçi terapiya L-tiroksinlə aparılır

Özət

Xronik fibroz tiroidit 1896-cı ildə İsveç cərrahı Ridel tə­rə­findən müəyyən edilmişdir. Bu çox nadir xəstəlikdir, vəzinin və ətraf toxumaların proqressivləşən sərt fibroz toxuma ilə əvəzlənməsi ilə xarakterizə olunur. Xəstəliyin etiologiyası bu günə qədər mə­lum deyil. Xəstəlik əsa­sən vəzinin bir payından başlayır, tədricən digər paya keçir, zəif inkişaf edir, hərarət reaksiyası və qanın dəyişiklikləri müəy­yən edilmir. Vəzinin funksiyasının müayinəsi zamanı 25% hallarda hi­po­tiroidizm aşkar edilir. Sonradan fibroz toxumanın proqressiv artması nəticəsində kompression sindrom artır.  Palpator sərt, hə­rə­kətsiz vəzi toxuması əllənir. Xəstələr  qayıdan qırtlaq sinirinin sı­xılması hesabına səsin xırıltılı olması, boyun nahiyəsinə təzyiqin tədricən artması, həmçinin traxeyanın və qida borusunun sı­xıl­ması nəticəsində tənəffüsün və udma aktının çətinləşmə­sin­dən şikayətlənirlər. Xəstəliyin klinik diaqnostikası onun nadir rast gəlməsi, dif­ferensiasiya olunmayan xərçəngə çox bənzəməsi, sitoloji müayinənin az informativ olması səbəblərinə görə olduqca çə­tin­dir. Bir qayda olaraq, Ridel tiroiditinin diaqnostikası intraope­ra­sion ekspress histoloji müayinə əsasında qoyulur. Cərrahi müalicəyə göstərişlərə vəzinin həcminin böyüməsi nə­ticəsində ətraf üzvləri, anatomik strukturları sıxması, onların dis­lokasiyası və funksional pozğunluqları, tənəffüs yolunun ob­st­ruksiyası, ağır gedişli disfagiya, bədxassəli şişlə differen­sia­si­ya­nın mümkünsüz olması aiddir.

Özət

Qalxanabənzər vəzinin çox rast gələn xəstəliklərindən biri 1912-ci ildə H.Hashimoto tərəfindən aşkar edilmiş xronik autoimmun tiroditdir.  Tədqiqatçıların böyük əksəriyyəti  AİT-in 2 formasını ayırd edirlər: Hipertrofik; Atrofik. Qalxanabənzər vəzidə limfositlərin lokal və ya yayılmış infiltrasiyası AİT-ə xas tipik morfoloji əlamətdır. Böyük oksifil hüceyrələr (Aşkenazi və Qyurtlu hüceyrələri) və fibroblastların vəzi toxumasında toplanması AİT-in atrofik forması üçün xarakterikdır. Belə zədələnmə ocaq­larında limfositlər, plazmatik hüceyrələr və makrofaqların yığımları müəyyən edilir.  Xəstəliyin klinikası çox rəngarəngdir. İlkin və xa­rakterik əlamətlərə vəzinin böyüməsi, sərtləşməsi, bərkləşməsi, strukturunun qeyri-cinsli olması, bəzi hallarda tək düyünün əl­lən­məsi aiddir. Xəstələr boyunun ön səthində təzyiq və gərgin­lik hissi, bəzən yüngül disfagiya əlamətlərindən şikayətlənirlər. Bütün bunlar vəzinin sürətlə böyüməsi nəticəsində ortaya çıxır. Bəzi hallarda vəzi tədricən böyüyür və xəstəliyin gedişi simp­tom­suz olur. Ümumi klinik mənzərə funksional tiroid statusa (hi­potiroid, eutiroid və ya tirotoksikoz­) görə təyin edilir. Klinik – laborator və instrumental müayinələr əsasında təmin edilir:

• Xarakterik klinik və laborator əlamətlər;
• Vəzinin funksional vəziyyətinin təyini;
• USM;
• Toxuma komponentinə qarşı anticisimlərin miqdarı (Anti-TPO);
• Punksion biopsiya.

Bir çox hallarda AİT spontan hipotiroidizmlə nəticələnir. Bu zaman yardımçı müalicə tələb olunur. Yardımçı müa­licə kimi Levotiroksin (2-3 mkq, səhər acqarına) tətbiq edilir. Müalicənin məqsədi hipotiroidizmin və boyun nahiyəsində xo­şagəlməz hissin aradan qaldırılması, vəzinin həcminin kiçilmə­si­nə nail olmaqdan ibarətdir.

Özət

Plümmer xəstəliyi adlanan toksik adenoma qalxanabənzər vəzi içərisində funksional avtonomluq qazanmış bir düyünün olmasıdır. Bu xəstəlik əsasən 50 yaşdan yuxarı qadınlarda daha çox rast gəlinir. Tirotoksikozun 5-15%-ni təşkil edir. Ümumi götürdükdə tək toksik adenoma follikulyar neoplaziya kimi qiymətləndirilir. Xərçəng olma riski 1%-dır. Diaqnozun dəqiqləşdirilməsi üçün USM, tiroid hormolar, ssintiqrafiya edilir. Hiperfunksional düyünlər daha çox T₃ sintez etdikləri üçün əsasən T₃ yüksəlir, TSH aşağı olur, bəzən T₄ də yüksəlir. Graves xəstəliyi, Haşitoksikoz, Çoxdüyünlü toksiki ur xəstəliklərilə differensiasiya aparılmalıdır. Konservativ və ya cərrahi yolla müalicə edilir.

TOKSİK ADENOMA HAQDA SUALLAR

Özət

QV-nin  həddən artıq hormon sintezi və sekresiyası nəticəsində qanda orqanizmin təlabatından artıq tiroid hormonu olması  və toxumalar tərəfindən mənimsənilməsi  tirotoksikoz adlanır. Hipertiroidizm isə tiroid toxumasının hiperfunksiyasıdır. Tirotoksikoz əksər halda hipertiroidizm ilə birlikdə görünür. Sinus taxikardiyası, arterial fibrillyasiya, dərinin nəm, bədənin titrəməsi, əzələ zəifliyi, proksimal miopatiya, yuxusuzluq, əsəbilik, istiyə dözümsüzlük, tərləmə, arıqlama, ishal, menstrual tsiklin pozulması, saç tökülməsi və s. kimi klinik əlamətlərlə özünü göstərir. Tirotoksikozun diaqnozu TSH, sərbəst T₃ – T₄ hormonlarının səviyyəsinə görə qoyulur. Xəstələrin çoxunda TSH səviyyəsi azalır ST₃ və ST₄ səviyyəsi isə yüksəlir. Hipofizdə TSH sintez edən şişlərdə və tiroid hormona qarşı cavabsızlıqda TSH normal ola bilər. Tirotoksikoza səbəb 80% halda Graves xəstəliyidir. Bu xəstəlikdə xəstələrin  əksəriyyətində endokrin oftalmopatiya olur. Xəstəliyin patogenezinin əsasında TSH reseptorlarına qarşı əmələ gələn anticisimlərin vəzi hüceyrəsini situmulyasiya edərək hormon sintezini artırması durur. Tirotoksikozun müalicəsi 3 yolla aparılır. Konservativ, radioaktiv J₁₃₁ və cərrahi.

GRAVES XƏSTƏLİYİ HAQDA SUALLAR

Özət

Ur qalxanabənzər vəzinin hər hansı bir səbəbdən böyüməsini ifadə edən bir termindir. Normal vəzinin həcmi 18-25 qr-dır. Vəzinin həcmi normadan 2 dəfə artıq olduqda buna ur demək olar (N=20 ; Ur =Nx2). Müəyyən coğrafi ərazidə yod çatmazlığına bağlı populyasiyanın 10%-dan çoxunda QV böyüməsi varsa, endemik ur olaraq qəbul edilir. Ur diffuz, həm tək, həm də çoxdüyünlü ola bilir. Urda hormonal vəziyyət vəzinin funksiyasını, sidikdə yodun miqdarı isə endemik durumu əks etdirir. USM ilə vəzinin həcmi müəyyən edilir. Restrosternal urda vəzinin 50%-dən çoxu döş sümüyü arxasında olur. Təngnəfəslik, xırıltı, boğulma, disfagiya, «boğazda kütlə», yuxarı boş vena sindromu, stenokardiya tutmaları əlamətləri olur.  KT ilə diaqnoz dəqiqləşdirilir. Sıxılma, boğulma əlamətləri varsa, cərrahi müalicə göstərişdir.

QALXANABƏNZƏR VƏZİNİN XOŞXASSƏLİ XƏSTƏLİKLƏRİ HAQDA SUALLAR