Suallar

Cavablar

Postxolesistektomik sindrom nə deməkdir?

Xolesistektomiyadan sonra ağrı və dispepsiyadır

PXES hansı tezlikdə rast gəlir?

20%

PXES-nin səbəbləri nələrdir?

• Əməliyyata bağlı olmayan xəstəliklər
• Əməliyyatın ağırlaşmaları
• Kisənin çıxarılması nəticəsində funksional pozulmalar

PXES-nin ən çox rast gələn səbələri hansılardır?

• Xoledoxolitiaz (30%)
• Xora, pankreatit və hepatit (30%)
• OSD (10%)
• spastik kolit və digər bağırsaq xəstəlikləri

Kisənin çıxarılmasına bağlı funksional pozulmalara nələr aiddir?

Diarreya və reflüks qastrit

Xolesistektomiya əməliyyatının hansı  ağırlaşmaları PXES səbəbi ola biləir?

Uzun güdül, darlıq, bitişmə və yara nevroması

PXES diaqnozu hansı hallarda tətbiq edilir?

İlkin (işçi) diaqnoz və əsas xəstəlik kimi.

İşçi diaqnoz kimi PXES nə deməkdir?

Xolesistektomiyadan sonra biliar tipli ağrısı olan və klinik müayinələrdə obyektiv səbəbi tapılmayan hallar.

Əsas diaqnoz kimi PXES nə deməkdir?

Klinik, laborator, görüntüləmə və funksional müayinələrlə öd yollarında, mədəaltı vəzidə, mədə-bağırsaq sistemində və digər orqanlarda ağrıya səbəb olan xəstəlik tapılmırsa və əməliyyatın ağırlaşmaları da inkar edilərsə.

PXES-da müayinələrin məqsədi və ardıcllığı nədir?

Səbəbi axtarmaq əsas məqsəddir: öd yolları, pankreas, mədə-bağırsaqlar, qaraciyər və Oddi sfinktoru və ekstraintestinal orqanlar yoxlanılır

PXES olan xəstələrdə hasnsı müayinələr aparılır?

Klinik, laborator, MRT, endoskopiya, funksional  və digər müayinələr

Xəstələrin neçə faizində PXES-in səbəbini tapmaq olmur?

Təxminən 20%-ində.

PXES-in müalicəsi nədən ibarətdir?

Səbəbin müalicəsindən

Səbəbi tapılmayan PXS necə müalicə edirlir?

Trankivilizatorlar, spazmolitiklər, müşahidə.

Suallar

Cavablar

Öd yolları sistləri nədir?

Öd yollarının hər hansı bir hissəsinin torbaşəkilli gеnişlənməsidir.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

• 1:100.000
• Ən çox qadınlarda (1:3)
• 60%-i 10 yaşından kiçik uşaqlarda rast gəlinir.

Hansı klinik formaları var?

Yеrləşmə yerinə və quruluşuna görə 5 tipi ayırd еdilir (Alonso-Lеj klassifikasiyası) :

• I tip (50-90%) – xolеdoxun silindirik gеnişlənməsi
• II tip (35%) – xolеdoxun divеrtikulu
• III tip – xolеdoxun distalının gеnişlənməsi – xolеdoxosеle
• IV tip – çoxlu intra və еkstrahеpatik sistlər
• V tip – çoxlu qaraciyərdaxili sistlər – Karoli xəstəliyi

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

Anadangəlmə hesab olunur.

Patogenezi nədən ibarətdir?

Sistik fibroz genidndəki mutasiya nəticəsində meydana gəldiyi hesab edilir.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

• Əksər hallarda asimptomatik
• 30% hallarda: öd durğunluğu, daş, xolangit, sarılıq

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Nadir hallarda: pankreatit, duodenal obstruksiya və portal hipertenziya
• Simptomatik sistlər 15-20% halda xolangiokarsinoma mənbəyi ola bilirlər.

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Ağrı
• Kütlə
• Sarılıq

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

• Xolangiti olalarda,
• USM-də geniş öd yolları görünən, lakin xolestaz əlamətləri olmayan xəstələr
• USM və ya KT-də qaraciyər daxilində və ya qaraciyər qapısında sistlər

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

• İlk seçim MR-xolangioqrafiya
• Dəqiqləşdirmək mümkün olmadıqda kontrastlı xolangioqrafiya (ERXPQ, PXQ)

Laborator əlamətləri nələrdir?

Spesifik əlamətləri yoxdur, qaraciyərin funksional testlərində dəyişikliklər ola bilər.

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

Xolangioqrafiyada öd yolları ilə əlaqəsi olan sistlər və ya sistşəkilli genişlənmələr

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

Görüntüləmədə öd yolları ilə əlaqəsi olan sistlər və ya sistşəkilli genişlənmələr

Müalicə üsulları hansılardır?

Cərrahi

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Sistin varlığı əməliyyata göstərişdir.

Əməliyyat üsulları hansılardır?

• I və IV tipdə - Ru-Y tipli hepatiko-yeyunoanastomoz
• II tipdə - eksiziya
• III tipdə - endoskopik sfinkteroplastika və ya PDR
• V tipdə - qaraciyər rezeksiyası (birtərəfli olarsa) və ya qaraciyər transplantasiyası (ikitərəfli olanlarda)

Hansı əməliyyat tövsiyə edilmir?

Sisto-digestiv anastomozlar tövsiyə edilmir, çünki, mukoza qaldığı üçün malignizasiya risqi artır.

Proqnozu nədir?

Cərrahi müalicələrdən sonra proqnozu yaxşıdır.

Xəstəliyin ən xaraketrik özəllyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Öd yolları sisti varsa radikal əməliyyat lazımdır.

Suallar

Cavablar

Funkional xəstəlik nə deməkdir?

Klinik əlamətlər və funksional pozulma var, lakin müayinələrdə makroskopik dəyişiklik tapılmır.

Öd yollarının hansı funksional xəstəlikər var?

• Öd kisəsi diskineziyası (ÖKD)
• Oddi sfinktoru disfunksiyası (OSD)

Öd kisəsi diskinеziyası başqa hansı adlarla da adlandırılır?

Öd kisəsi diskinеziyası, xronik daşsız xolеsistit, daşsız öd sancısı

ÖKD-nin mexanizmi nədir?

Dəqiq bilinmir, öd kisəsinin boşalmaması əsas patomexanizm ehtimal edilir.

ÖKD-nin hansı formaları var?

Hipokinetik və hiperkinetik

ÖKD hansı əlamətlərlə biruzə verir?

Hiperkinetik forma klassik öd sancısı şəkilində, hipokinetik forma isə yeməkdən sonra bir neçə saat davam edən küt ağrılarla (öd ağrısı)

ÖKD diaqnozu necə qoyulur?

Diaqnzu qoymaq üçün aşağıdakı 3 kriteriya olmalıdır:

• Öd sancısı və ya ağrısı.
• Müayinələrdə öd kisəsi və yollarında daş və üzvi dəyişiklik yoxdur.
• Ödün atım fraksiyasının azalması (<35-50%) və ya tərkibində kristalların olması

ÖKD müalicəsi nədən ibarətdir?

Laparoskopik xolesistektomiya

Oddi sfinkteri difunksiyası nə deməkdir?

Oddi sfinktorunun daşla yox, üzvi (fibroz, iltihab) və / və ya funksional (spazm) daralmasına disfunksiya (ODS) deyilir.

Sfinktorda və ya ətrafındakı törəmələrin törətdiyi tıxanmalar disfunksiyaya aid еdilirmi?

Xeyr.

OSD ən çox kimlərdə rast gəlir?

postxolеsistеktomik sindromu, təkrarlayan kəskin pankrеatiti və daşsız öd sancıları olanlarda

OSD hansı əlamətlərlə biruzə verir?

Bilar tip – öd sancıları ilə

Pankreatik tip - kəskin pankreatit və ya soltərəfli ağrılarla

Qarışıq tip – hər iki əlamətlərlə

OSD diaqnostikası üçün hansı müayinələr aparılır?

USM, laborator, MRT, Endoskopiya, EndoUSM, ERXPQ, manometriya

OSD diaqnozu necə qoyulur?

Aşağıdakı kriteriyalar olmalıdır:

• Öd sancısı və ya pankrеatit tutmaları
• Öd kisəsində, xolеdoxda daş və öd kisəsi diskinеziyası olmamalıdır
• Xolеdox gеnişlənməsi və ya sfinktor kеçiriciliyinin pozulması

Sfinkterin keçiriciliyini necə yoxlamaq olar?

• Yükləmə sınaqları (yağlı yеməklər, sеkrеtin, xolеsistokinin sınaqları)
• Manomеtriya
• Klinik göstəricilər (xolеdox gеnişliyi, ağrı, еnzimlər)
• Kontrastın çıxma müddəti
• Müalicə sınaqları (stеnt, dilatasiya, botilin toksini)

OSD-nin müalicəsi nədən ibarətdir?

Sfinkterotomiya

Suallar

Cavablar

Öd yolları zədələnmələri nədir?

Əməliyyat vaxtı və ya travma nəticəsində axacaqların kəsilməsi, bağlanması və ya arteriyaların

zədələnməsi nəticəsində baş verən işemiya

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Laparoskopik xolesitektomiyalarda 0.2- 0.3%

Hansı klinik formaları var?

• Yaralanma və ya fistullar (öd sızması törədən zədələnmələr);
• Bağlama və ya okkluzion zədələnmələr (mexaniki sarılıq törədən zədələnmələr);
• Qarışıq (həm öd sızması həm də mexaniki sarılıq törədən zədələnmələr);

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

• Əməliyyatlar (95%), qarın travmaları
• Öd yolları ərafında iltihabı, fibrotik, sklerotik dəyişikliklər, anomaliyalar

Mexanizmi nədən ibarətdir?

Kəsilmə, bağlanma, koterlə yandırma, kəsilib götürülmə və ya yetərsiz kliplənmə və s.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Еrkən dövrdə öd sızması və ya tıxanma sarılığı meydana gəlir, bir neçə həftədən sonra isə adətən daralma..

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Öd assiti
• Öd peritoniti
• Bilioma
• Öd fistulu
• Çapıq daralma
• Xolangit
• Xolestatik hepatit
• Böyrək yetməzliyi
• Çapıq daralma
• Digər

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Əməliyyat vaxtı - öd sızması
• Əməliyyatdan sonrakı erkən dövrdə - öd sızması və mеxaniki sarılıq, gec dövrdə striktura

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Əməliyyat vaxtı öd sızması, anlaşılmayan anatomiya

Əməliyyatdan sonra yaradan öd sızması, drenajdan öd gəlməsi, sarılıq, peritonit, qarında maye, xolangit əlamətləri, qaşınma, qarındaxili abses

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

MRT, ƏDXQ, ERXPQ, PXQ

Laborator əlamətləri nələrdir?

Xolestaz

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

Kontrastın kənara çıxması, “blok” (bağlanma), darlıq

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

Biliar sızma və ya mexaniki sarılıq

Xolangioqrafiyada ekstravazasiya, blok və ya daralma

Müalicə üsulları hansılardır?

Cərrahi

Endoskopik

Perkutan

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Öd peritoniti

Biliar darlıq

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Birincili bərpa (öd yollarının           uc-uca anastomozu)

Rеkonstruksiya (bilio-digestiv anastomozlar)

Proqnozu nədir?

Vaxtında və düzgün seçilən əməliyyatlardan sonra qənaətbəxşdir.

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Zədələnmələr təhcizatlı klinikalarda təcrübəli mütəxəsisilər tərəfindən müalicə edilməlidir, çünki öd yolları zədələnmələrinin müalicəsində səhvlər adətən zədələnmədən sonrakı müdaxilə növünün və vaxtının seçimində baş verir.

Suallar

Cavablar

Öd kisəsi karsinoması nədir?

Öd kisəsinin bəd xassəli törəməsidir, əksəriyyəti (90%) adenokarsinomadır.

Rast gəlmə tezliyi?

Xolelitiazı olan xəstələrin 0,3-1%-də

Risk faktorları hansılardır?

• öd daşı (xəstələrin 100%-ində böyük daşlar)
• xolesistoenterik fistula
• kirəcləşmiş kisə (50%)
• adenoma

Yayılma yolları hansılardır?

Əsasən yerli yayılma- qaraciyərə, ətraf strukturlara və limfa düyünlərinə

Əlamətləri hansılardır?

• öd sancısı (40%)
• kəskin xolеstit (20%)
• mеxaniki sarılıq (35%),
• şiş əlamətləri (arıqlama, ağrı, iştahsızlıq) və mədə-bağırsaq sindromları (30%)

Diaqnostik müayinələr?

USM, Abdomen KT/MRT

Əməliyyatdan əvvəl öd kisəsi xərçəngini necə bilmək olar?

Çətindir. Qaraciyər toxumasına invaziya, kirəcləşmiş kisə, lokal divar qalınlaşması şübhə yaradır.

Əməliyyat vaxtı kisə xərçəngini necə təyin etmək olar?

Destruktiv iltihabdan ayırmaq çətindir. Şübhəli hallarda əməliyyatdaxili təcili biopsiya lazımdır.

Əsas müalicəsi nədir?

Radikal rezeksiya

Proses mukoza ilə məhdudlaşıbsa nə edərsiniz?

Xolesistektomiya yetərlidir

Əzələ təbəqəsi prosesə cəlb olunubsa nə edərsiniz?

Radikal xolesistektomiya: xolesistektomiya, kisə yatağında qaraciyərin kənari rezeksiyası, limfa disseksiyası

Proses qaraciyərin bir payına yayılıbsa nə edərsiniz?

Hemihepatektomiya

Törəmə qeyri-rezektabeldirsə və sarılıq varsa nə edərsiniz?

Palliativ müalicə: stent və ya seqment-3 yanyol əməliyyatı

Öd kisəsi xərçəngi laparoskopik xolesistektomiya əməliyyatından sonra tapılarsa nə edərsiniz?

Xərçəng mukoza səviyyəsindədirsə izləmə, əzələ təbəqəsinə və dərinə sirayət etmişsə təkrari əməliyyat: radikal xolesistektomiya və ya qaraciyər rezeksiyası

Suallar

Cavablar

Xolangiokarsinoma nədir?

Ekstrahepatik və ya intrahepatik axacaqların birincili bəd xassəli törəməsidir

Histoloji növü hansıdır?

Adətən adenokarsinoma olur

Risk faktorları hansılardır?

• Xoledoxal sist
• Xoralı kolit
• Skleroz xolangit
• Qaraciyər qurdu(chlonochiasis)
• Toksinlər

Əlamətləri hansılardır?

Mexaniki sarılıq əlamətləri ilə biruzə verir: sarılıq, qaşınma, tünd rəngli sidik, ağarmış nəcis

Hansı növləri var?

Yerləşmə yerinə görə: intrahepatik, hiliar (Klatskin) və distal

 Klatskin tumorü nədir?

Sağ və sol hepatik axacaqların birləşdiyi yerdə (haçada) xolangiokarsinoma

Klatskin tumorunun xarakterik cəhətləri hansılardır?

• Ən çox rast gələn öd yolu xərçəngidir
• İntrahepatik axacaqlar genişlənir, ekstrahepatik axarlar nomal görünür
• Öd yolları boyunca və ətraf damarlara yayılmağa meyillidir.

 Diaqnostik müayinələr hansılardır?

USM, KT/MRT, EndoUSM, KT angioqrafiya, biopsiya

Diaqnoz necə dəqiqləşdirmək olar?

Axacaq divarında darlıq törədən kütlə (MRT və ya EndoUSM) görünürsə, əksi isbat edilənə qədər xolangiokarsinoma qəbul edilir. Endoskopik fırça biopsiyası aparıla bilər.

İntrahepatik xolangiokarsinomanın müalicəsi?

Qaraciyər rezeksiyası

Hiliar xolangiokarsinomanın (Klatskin şişi) müalicəsi?

Rezeksiya və Ru-Y tipli hepatiko-yeyonoanastomoz.

Distal xolangiokarsinomanın müalicəsi?

Pankreatoduodenal rezeksiya

Törəmə qeyri-rezektabeldisə nə edilir?

Mexaniki sarılığı aradan qaldırmaq üçün stent və ya seqment-3 yanyol əməliyyatı. İntrahepatik xolangiokarsinomada kimyaembolizasiya

Suallar

Cavablar

Öd kisəsi polipi nədir?

Öd kisəsinin divarından mənfəzə doğru çıxıntışəkilli törəmələrdir.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

• Az rast gəlir (1-4%)
• 10-50% hallarda öd daşı ilə birlikdə

Hansı klinik formaları var?

• Nеoplastik (adenomatoz və digər)
• Qeyri-nеoplastik (95% ) - xolеstеrin, adеnomiomatoz, iltihabi

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

Məlum deyil

Patogenezi nədən ibarətdir?

Məlum deyil

Gediş xüsusiyyəti necədir?

• Əksər hallarda asimptomatik gеdişli (90%).
• İldə 1% simptomatik formaya kеçmə еhtimalı
• 10 mm-dən çox olan adеnomatoz poliplərin maliqnizasiya еhtimalı var.

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Pankreatit
• Öd sancısı
• Hemobiliya
• Kəskin xolesistit
• Maliqnizasiya (adenomatoz poliplərdə)

Klinik əlamətləri hansılardır?

Öd sancısı, qanaxma, pankreatit və s.

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Təkrarlayan pankreatit, öd sancıları, hemobiliya, USM-də divarda kütlə və

ya çıxıntı görüntüsü.

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

• USM
• Doppler
• Kontrastlı tomoqrafiya

Laborator əlamətləri nələrdir?

Spesifik əlmətləri yoxdur

Görüntlüləmə əlamətləri nələrdir?

• USMdə hərəkətsiz və akustik kölgəsinin olmaması;
• Kontrast tutur və dopplerdə qan axını görünür.

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

Öd kisəsi divarında törəmə

Müalicə üsulları hansılardır?

Müşahidə və cərrahi

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

• Simptomatik poliplər
• Asimptomatik böyük poliplər(>10 mm)

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Laparoskopik xolesistektomiya

Proqnozu nədir?

Yaxşıdır

Xəstəliyin ən xaraketrik özəllyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Polip simptomatikdirsə, böyüyürsə və ya ölçüsü 10 mm-dən böyükdürsə çıxartmaq lazımdır.

Suallar

Cavablar

Birincili biliar xolangit (birincili biliar sirroz) nədir?

Qaraciyərin xroniki və proqressiv xolestatik xəstəliyidir, kiçik axacaqların qranulomatoz iltihabı ilə xarkterizə olunur.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

1:3000-4000

Q:K – 9:1

Hansı klinik formaları var?

AMA pozitiv və AMA neqativ (autoimmun xolangit)

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

Məlum deyil, autoimmun mexanizmli olması güman edilir.

Patogenezi nədən ibarətdir?

Kiçik axacaqların qranulomatoz iltihabı

Gediş xüsusiyyəti necədir?

Xroniki, proqresivləşən, müalicə olunmadıqda 10 il ərzində sirroza sıbıb olur.

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Osteoporoz (30%)
• Sirroz
• Hiperxolesterinemiya, hiperlipidemiya (85%)
• Steatoreya
• Renal tubulyar asidoz
• Hipotiroidizm(20%)
• Hepatosellular karsinoma (6%)
• Asimptomatik bakteruriya (35%)

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Asimptomatik
• Xolestaz əlamətləri (yorğunluq, qaşınma, sarılıq və s)
• Sirroz əlamətləri ilə

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Xolestazda və sirrozda

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

• Qaraciyər göstəriciləri
• MRT
• AMA

Laborator əlamətləri nələrdir?

• QF, QQT və öd turşularının artması
• Bilirubin arta bilər
• Bilirubin, protrombin zamanı artması, albumin səviyyəsinin isə azalması (sirrozun proqresivləşməsini gostərir)
• Trombositopeniya (portal hipertenziyanı göstərir)
• Antinuklear anticismlərin olması (ANA) (20-50%)
• AMA (90-95%)
• Spesifik autoimmun markerilər - Gp210 və sp100 artması

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

Spesifik əlamətləri yoxdur, sirroz inkişaf etdikdən sonra – qaraciyərin nodulyar görünüşü, splenomeqaliya, intra-abdominal varikoz venalar, assit və s.

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Xolestaz (klinik və/və ya laborator)
• AMA artması

Müalicə üsulları hansılardır?

Konservativ (UDKT, steroid) və cərrahi (transplantasiya)

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Sirroz və dözülməz qaşınma

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Qaraciyərin transplantasiyası

Proqnozu nədir?

Yaşama müddəti simptomatik xəstələrdə diaqnoz qoyulduqdan sonra 7.5 il, asimptomatik xəstələrdə 16 il təşkil edir.

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Birincili biliar sirroz qaraciyərin proqressiv xolestaza və son dövr qaraciyər xəstəliyinə səbəb olan xronik, autoimmun xəstəliyidir.

Suallar

Cavablar

Darlıq nə deməkdir?

Müxtəlif mənfəzdaxili (daş, parazit), divar və divarətrafı xəstəliklər (iltihab, törəmə) öd yollarının mənfəzini kiçildə bilirlər. Darlıq dedikdə adətən fibroz (çapıq) daralmalar nəzərdə tutulur.

Çapıq daralmalarının səbəbləri nələrdir?

Zədələnmə (cərrahi və ya travmatık) və iltihabi (skleroz xolangit, pankreatit və s.)

Çapıq daralmalarının ən çox rast gələn səbəbi nədir?

Əməliyyatlar ən çox rast gələn (80%) daralma səbəbidir

İltihabı daralmaların ən çox rast gələn səbəbləri hansılardır?

Xronik pankrеatit, skleroz xolangit və Oddi fibrozu

Darlıq ən çox hansı anstomozlarda rast gəlir?

Uc-uca biliar anastomozlarda

Anastomoz daralmasının əsas risk amilləri hansılardır?

Anastomoz bölgəsində işemiya, travmatizasiya və iltihab.

Darlıqların hansı əlamətinə görə təsnifatı daha çox tətbiq edilir?

Darlığın yerinə görə Bismuth klassifikaiyası:

• I tip - haçadan 2 sm distalda
• II tip - haçaya 2 sm-dən az məsafədə
• III tip - hacanı tutan
• IV tip - haça və pay axacaqları tutulur
• V tip- əlavə axacaqlardakı daralmalar

Daralmalar hasnı ağırlaşmalar törədir?

• Mexaniki sarılıq
• Xoledox daşları
• Xolangit
• Biliar sirroz

Biliar sirroz hansı hallarda əmələ gəir?

Uzunmüddətli darlıqlarda

Darlıqların əlamətləri hansılradır?

Mexaniki sarılıq əlamətləri, xolangit, hətta biliar sirroz əlamətləri ola bilər

Darlığın diaqnozunu necə dəqiqləşdirmək olar?

Xolangioqrafiya ilə - MRT, EndoUSM, kontrastlı xolangioqrafiya

Çapıq daralması ilə bəd xassəli tıxanmanın diferensasiyası üçün hansı müayinə gərəkir?

MRT və EndoUSM

Darlıqların müalicəsi üçün hansı üsullar var?

Əməliyyat, balon dilatasiyası, stend (perkutan və ya endoskopik)

Darlığın ən effektiv müalicəsi hansıdır?

Ru-Y tipli geniş bilio-enterik anastomoz

Suallar

Cavablar

İrinli xolangit nədir?

Öd yollarının tıxanması fonunda baş verən bakterial infeksiyadır, sepsisə səbəb ola bilər (“Öd yollarında təzyiqli irin”).

Tıxanmanın səbələri?

• Xoledoxolitiaz
• Darlıq (adətən postoperativ)
• Neoplazma (ampulyar karsinoma)
• Xaricdən kompressiya (pankreatik psevdosist/pankreatit)
• Öd yollarınına müdaxilələr (PTX/ERXPQ)
• Biliar stent

Xolangitin ən çox rast gələn səbəbi?

Xoledoxolitiaz

Xolangitdə adətən hansı mikrorqanizmlər müşahidə olunur?

Qram-neqativ orqanizmlər

(E.coli, Klebsiella,Pseudomonas, Enterobacter,Proteus,Serratia)

Enterokokklar ən çox görülən Gram pozitiv bakteriyalar

Anaeroblar az rast gəlinir (B.fragilis daha çox)

Az halda göbələk (Candida)

Ağırlaşmaları hansılardır?

Sepsis, qaraciyər yetməzliyi, hepatorenal sindrom, qaraciyər absesi

Əlamətləri hansılardır?

Charcot triadası: hərarət - üşütmə, sağ yuxarı kvadrantda ağrı və sarılıq

Reynold pentadası: Charcot tridası, şüur dəyişiklik və şok

Xolangitdə hansı laborator dəyişiklik rast gəlir?

Leykositoz, bilrubin və QF artması, müsbət qan kültürü

Diaqnostikası üçün hansı müayinələr lazımdır?

USM və MRT ilk seçimdir. Kontrastlı xolangioqrafiylar (PTX, ERXPQ) iltihab söndükdən sonra tövsiyə edilir

Kəskin xolangitin diaqnozu necə qoyulur?

Laborator və klinik olaraq xolestaz ilə yanaşı xolangitin klinik əlamətləri varsa xolangit diaqnozu qoyulur.

Xolangitin hansı ağırlıq dərəcələri var?

Yüngül – konservativ müalicəyə (antibiotikoterapiya və infuziya) cavab verir

Orta - konservativ müalicəyə cavab vermir

Ağır – septik şok əlamətləri olur

Xolangitin müalicə prinsipi nədir?

Əvvəlcə iltihab söndürülür, sonra səbəb aradan qaldırılır

Xolangitin müalicəsi necədir?

Yüngül – konservativ müalicə (antibiotikoterapiya və infuziya)

Orta və ağır dərəcədə konservativ müalicəyə ilə yanaşı təcili dekompressiya (perkutan, ERXPQ, açıq və ya laparoskopik yolla T drenaj)

Öd yollarında hava hansı hallarda tapılır?

Dörd halda:

• emfizematoz xolangit
• bilio-enterik fistul
• bilio-enterik anastomoz
• biliar müdaxilələr

Suallar

Cavablar

Xoledoxolitiaz nə deməkdir?

Öd axarında daş

Xoledox daşlarının mənbəyi haradır?

Birincili daşlar xoledoxun özündə əmələ gəlir, ikincili daşlar öd kisəsindən düşən daşlardır.

Birincili və ikincili daşlar tərkibinə görə fərqlənirlərmi?

Birincili daşlar adətən piqment, ikinili daşların əksəriyyəti xolesterin tərkiblidir.

Birincili xoledox daşları nə vaxt əmələ gəlir?

Öd yollarında iltihab və ya daralma olmalıdır

Xoledoxda birincili yoxsa ikincili daşlar çox rast gəlir?

İkincili daşlar (öd kisəsindən gələn).

Öd kisəsi daşı olanlarda xoledoxolitiaz nə qədər rast gəlir?

8–15% hallarda

Xoledoxa düşən daşların aqibəti necə olur?

• Bağırsağa düşə bilər
• Daş xoledoxda qalar, lakin simptom törətməz (asimptomatik daşlar, 20%)
• Daş ağırlaşmalar törədər (80%)

Xoledox daşlarının ağırlaşmaları hansılardır?

• Hissəvi tıxanma (subklinik xoledoxolitiaz)
• Müvəqqəti tıxanma (təkrarlayan sarılıq, düşən daş)
• Tam tıxanma (mexaniki sarılıq)
• Xolangit
• Pankreatit
• Oddi fibrozu
• Biliar sirroz

Xoledox daşlarını hansı xəstələrdə mütləq axtarmaq lazımdır?

• Öd kisəsi daşında
• Mexaniki sarılıqda
• Xolestaz əlaməti olanlarda
• Xolangitdə
• Pankreatitlərdə
• Öd yollarında əməliyyat keçirənlərdə

Xoledoxolitiazda hansı müayinələr aparılır?

• USM
• laborator (QF,QQT,bilirubin)
• MRT, EndoUSM, kontrastlı xolangioqrafiyalar

Xoledoxolitiazın dəqiqləşdirilməsi üçün seçim üsulu hansıdır?

MRT

Niyə asimptomatik belə olsa xoledox daşları mütləq çıxarılmalıdır?

Proqnozlaşdırmaq çətindir, ağırlaşma ehtimalı yüksəkdir (80%), uzunmüddətli daşlar hissəvi tıxanma və biliar sirroz törədə bilirlər

Xoledoxolitiaizisin müalicəsi üçün hansı üsullar var?

• ERCP papillotomiya ilə daşın basketlə çıxarılması
• Laparoskopik - transistik və ya xoledoxotomiya ilə çıxarma
• Açıq üsullar - ümumi öd axarının explorasiyası

Suallar

Cavablar

Kəskin daşsız xolesistit nədir?

Öd kisəsinin daş və ya sistik axarda obstruksiya olmadan rast gəlinən kəskin iltihabi xəstəliyidir.

Rastəlmə tezliyi nə qədərdir?

Bütün kəskin xolesistitlərin 5- 10% təşkil edir.

Hansı klinik formaları var?

Kritik xəstələrdə rast gəlinən forması

Qeyri-kritik xəstələrdə rast gəlinən forması

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

• Mexanik ventilyasiyada olan xəstələr
• Parenteral qidalanma
• Septiki vəziyyət
• Şok
• Böyük həcmli yanıqlar
• QİÇS
• Kardiocərrahi əməliyyatlar
• Uzun müddətli ac qalmaq
• Parenteral qidalanma
• Çox saylı trasnfuziya
• Dehidratasiya
• Uzun müddətli reanimasion yatış

Patogenezi necədir?

Öd kisəsi divarının birincili işemiyası, durğunluq, çöküntü:

kisə divarında mikrosirkulyasiyanın pozulması əsas mexanizm hesab edilsə də (ağır xəstələrdə, oral qidalanmayanlarda, xolesistokinin stimulyasiyasının olmaması, durğunluq və s.) çöküntülərin də rolu ehtimal olunur

Daşlı və daşsız xolesititin gedişində fərq varmı?

Daşsız xoleistit daha ağır gedir və letallığı yüksəkdir.

Ağırlaşmaları nələrdir?

Öd kisəsinin perforasiya və ya qanqrenası, sepsis

Niyə daşsız xolesistitdə letallıq çox yüksəkdir?

Ümumi vəziyyət çox ağır olur, kisə ilə birlikdə qaraciyər və splanxik damarlarda trombozlar olur, sürətli qanqrena və sepsis imkişaf edir, klinik əlamətlər zəif olduğu üçün diaqnoz gecikir.

Klinik əlamətləri hansılardır?

Sağ qabırğaaltı nahiyədə ağrı, gərginlik, hərarətin yüksəlməsi

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Kritik xəstələrdə sağ qabırğa altında ağrı, hərarətin izah olunmayan artması və amilaza artması

Dəqiqləşdimək üçün hansı müayinələr lazımdır?

Klinik, laborator, USM

Laborator əlamətləri nələrdir?

• Leykositoz
• Hiperbilirubinemiya
• Zəif QF və QQT artması (xolangit əlamətləri olmadan)
• Zəif AST və ALT artması

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

• Öd kisəsinin böyüməsi, çöküntü
• Öd kisə divarının qalınlaşması (˃5 mm), mukozal ayrılam və perixolesistik maye
• Perixolesistik abseslər

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Sepsis əlamətləri

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

Sağ qabırğaaltında ağrı

İzah olunmayan sepsis əlamətləri

Kisənin böyüməsi, divar qalınlşaması

Müalicə üsulları hansılardır?

Cərrahi

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Kəskin daşsız xolesistit əməliyyata göstərişdir.

Əməliyyat üsulları hansılardır?

• Xolesistektomiya
• Xolesistostomiya (kritik ağır xəstələrdə)- perkutan və ya laparoskopik

Müalicə yanaşması?

Xolesistektomiya və ya xəstə stabil deyilsə xolesistostoma-(perkutan və ya yerli keyləşdirmə ilə açıq üsulla)

Proqnozu nədir?

Letallığı yüksəkdir – 40%-dən çox

Xəstəliyin ən xarakterik özəllyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Kəskin daşlı xolesistitdən fərqli olaraq kəsin daşsız xolesistitin diaqnozu adətən çətin və gec qoyulur, letallığı da çox yüksəkdir.

Suallar

Cavablar

Kəskin xolesistit nədir?

Öd kisəsi axacağının obstruksiyası nəticəsində öd kisəsinin iltihabıdır.

Kəskin xolesistitin səbəbləri nədir?

90-95% hallarda daş mənşəli, 5-10% halda isə daşsız olur.

Kəskin daşlı xolesistitin patogenezi necədir?

Daş axacağı tıxayır, kisədaxili hiertenziya, sonra işemiya və iltihab baş verir.

Kəskin daşsız xolesistitin patogenezi necədir?

Kisə divarında birincili olaraq mikrosirkulyasiya pozulur, işemiya və nekroz baş verir.

İnfeksiya kəskin xolesistitdə birincilidir yoxsa ikincili?

İnfeksiya kəskin xolesititdə adətən ikincili qoşulur

Simptom və əlamətləri hansılardır?

Sağ yuxarı kvadrantda ağrı, gərginlik, temperatur, ürəkbulanma, qusma, ağrılı palpasiya, Merfi simptomu

Merfi simptomu nədir?

Öd kisəsi nahiyyəsi palpasiya edilir və xəstəyə nəfəsalma təklif edilir. Kisədə iltihab olduqda xəstə ağrı səbəbi ilə tam nəfəs ala bilmir

Kəskin xolesistitin ağırlaşması nələrdir?

Abses, perforasiya, xoledoxolitiaz, xolesistoenterik fistul, daş mənşəli keçməzlik

Kəskin xolesistitdə hansı laborator dəyişikliklər olur?

Leykositoz, CRP artması, qələvi-fosfotazanın, ALT,AST, bilirubinin, amilazanın zəif artması

Kəskin xolesistitdə diaqnostik müayinə hansıdır?

Ultrasəs müayinəsi

Kəskin xolesistitin USM əlamətləri hansılardır?

• Divarının qalınlaşması (2 mm –dən çox)
• Böyümüş kisə
• Perixolesistik maye
• USM-də Merfi simptomu

USM əlamətləri kəskin xolesistit üçün patoqnomonikdirmi?

Xeyr. Kisə böyüməsi, divar qalınlaşması, ətrafında maye kimi əlamətlər sirrozda, pankreatitdə, perforativ xoralarda görünə bilər.

Öd sancısı ilə kəskin xolesistitin fərqi nədir?

Kəskin xolesistitdə ağrılar 6 saatdan çox davam edir, leykositoz, temperatur və digər iltihaba xas əlamətlər görünür

Kəskin xolesistitin diaqnostik kriteriyaları hansılardır?

6 saatdan çox davam edən ağrı

Yerli və ümumi iltihab əlamətləri

USM əlamətləri

Daşın olmaması kəskin xolesistiti inkar edirmi?

Xeyr

Kəskin xoleistiti təsdiq edən müayinə hansıdır?

Laparoskopiya

Kəskin xolesistiti inkar edən müayinə varmı?

Var. Ssintoqrafiyada öd kisəsinin görünməsi kəskin xolesititi inkar edir.

Kəskin xolesistitin müalicəsi?

İnfuziya, antibiotik, xolesistektomiya

Kirəcləşmiş öd kisəsi nədir?

Kalsifikasiya olunmuş öd kisəsinə deyilir. Adətən xroniki xolelitiazın nəticəsidir, USM və ya KT ilə görünür. kanser riskini ciddi ölçüdə artırdığı üçün əməliyyat lazımdır.

Öd kisəsi hidropsu nədir?

Kisə axacağının daşla tamamən tıxanması fonunda kisəsinin maye ilə-kisə mukozasından (ödlə yox)dolması.

 Gilbert sindromu nədir?

Anadangəlmə hiperbilirubinemiyadır: –qaraciyərdəki bilirubin mənimsəmə və qlükuronizasiya proseslərində genetik defektlər sərbəst bilirubinin artması ilə nəticələnir. Əksər hallarda ciddi problem törətmir və müalicəyə ehtiyac yoxdur.

Courvoiser simptomu nədir?

Əllənən, lakin gərgin olmayan və az ağrılı öd kisəsi, sarılıqla birlikdə mşahidə olunur. Kəskin xolesistitdən fərqli olaraq kisə az ağrılıdır, sərt deyil və çox böyüyə bilir. Adətən pankreas başı xərçəngində rast gəlir.

Mirizzi sindromu nədir?

Kisə axacağına pərçim olunmuş daşın xoledoxu sıxaraq mexaniki sarılıq törətməsidir

Suallar

Cavablar

Xroniki daşlı xolesistit (öd sancısı xəstəliyi) nədir?

Öd daşının kisə axacağını təkrarlayan və müvəqqəti tıxaması nəticəsində kisədə yaranan morfofunksional dəyişikliklərlə (durğunluq, hipoaktiv kisə, fibroz, iltihab) ağrı tutmaları ilə xarakterizə olunan xəstəlikdir.

Rastgəlmə tezliyi nə qədərdir?

Öd daşı olanların 20-30% -də

Səbəbi və ya risk faktorları nələrdir?

Öd kisəsində daşın olması

Patogenezi nədən ibarətdir?

Kisə axacağının daşla müvəqqəti tıxanması kisənin blokuna, kisədaxili hipertenziyaya və ağrıya səbəb olur.

Gediş xüsusiyyəti necədir?

• Tıxanma əksər hallarda (90%) spontan və ya spazmolitik və ağrıkəsicilərlə 6-24 saat ərzində keçib gedir.
• Ağrı tutmaları 6%/il tezlikdə və xəstələrin 70%-ində təkrarlayır.

Ağırlaşmaları nələrdir?

• Kəskin xolesistit
• Kəskin pankreatit
• Xronik pankreatit
• Xoledoxolitaz
• Xolangit
• Oddi fibrozu

Klinik əlamətləri hansılardır?

• Sağ qabırğaaltı və ya epiqastral nahiyədə, sağ çiyinə, boyuna irradiasiya edən ağrı;
• Ürəkbulanma, qusma ilə müşayiət oluna bilər.

Hansı xəstələrdə şübhələnmək lazımdır?

Epiqastral və ya sağ qabırğalatında sancışəkilli ağrıları olan

Dəqiqləşdirmək üçün hansı müayinələr lazımdır?

Klinik, laborator və USM

Laborator əlamətləri nələrdir?

Spesifik laborator əlamətləri yoxdur

Görüntüləmə əlamətləri nələrdir?

USM – öd kisəsində daşlar.

Digər müayinələrdə nə tapılır?

Digər göstəricilər normal olur.

Diaqnostik kriteriyalarını sadala?

• Sağ qabırğaaltı və ya epiqastral nahiyədə 6 saatdan az davam edən ağrı;
• Öd kisəsində daş;
• Klinik, laborator və görüntüləmə ilə iltihabi, xolestatik və zədələnmə əlamətlərinin olmaması və 12-24 saatlıq izləmədə də ortaya çıxmaması.

Müalicə üsulları hansılardır?

Cərrahi

Əməliyyata göstərişlər nələrdir?

Ağrı tutmaları əməliyyata göstərişdir.

Əməliyyat üsulları hansılardır?

Laparoskopik xolesistektomiya – «Qızıl standart»

Proqnozu nədir?

Yaxşıdır

Xəstəliyin ən xarakterik özəlliyini bir cümlə ilə necə ifadə edərsiniz?

Xroniki daşlı xolesistit (öd sancısı xəstəliyi) ən çox rast gəlinən cərrahi xəstəlikdir.

Suallar

Cavablar

Öd daşı nədir?

Öd daşının əmələ gəlməsi

Rastgəlmə tezliyi

10-20%

“Böyük risk faktorları” hansılardır?

Qadın, yağlı qida, 40 yaşdan çox, çox doğan (ingiliscə 4-F: Female, Fat, Forty, Fertile)

Digər risk faktorları hansılardır?

• Oral kontraseptivlər
• Öd duğunluğu
• Xronik hemoliz
• Sirroz
• İnfeksiya
• Sürətli arıqlama
• Köklük
• İltihabi bağırsaq xəstəliyi
• Terminal ileum rezeksiyası
• Total parenteral qidalanma (TPN)
• Vagotomiya, rezeksiya
• Yaş
• Hiperlipidemiya
• Somatostatinoma

Daşların hansı növləri var?

• xolesterin (75-90%)
• piqment daşları (10-25%)

Piqment daşlarının hansı növləri var?

• qara daşlar (tərkibində kalsium bilirubinat)
• qəhvəyi daşlar (infeksiyaya bağlı)

Qara piqment daşlarının səbəbi nədir?

Sirroz, hemoliz

Qəhvəyi xoledox daşlarının səbəbi nədir?

Öd yollarında daralma və infeksiya

Xolesterin daşlarının patogenezi nədir?

Ödün xolesterinlə doyması və dənəciklərin əmələ gəlməsi, dənəciklərin nüvələşdirici amil ətrafında birləşməsi və çökməsi, nəhayət daşlaşma

Hiperxolesterinemiya öd daşı əmələ gəlməsində risk faktoru hesab olunurmu?

Xeyr! (amma hiperlipidimiya bəli)

Öd daşı hansı əlamətlərlə biruzə verir?

Öd sancısı, xolangit, xoledoxolitiaz, öd daşı, pankreatit

Öd sancısı doğrudanmı tutub-buraxan sancışəkillidir?

Xeyr! Ağrı tutur və bir neçə saat buraxmır.

Asimptomatik öd daşı xəstəliyinin rast gəlmə tezliyi nə qədərdir?

80% hallarda asimptomatikdir

Öd sancısının mexanizmi necədir?

Daşın kisə çıxışını tıxaması nəticəsində əvvəlcə kisənin yığılması, sonra isə genişlənməsi divar işemiyasına və ağrıya səbəb olur

Öd daşının hansı 5 əsas ağırlaşması var?

Kəskin xolesistit

Xoledoxolitiaz

Xolangit

Pankreatit

Bağırsaq keçməzliyi

Xolelitiazın diaqnozu necə qoyulur?

Anamnez

Obyektiv müayinə

USM

USM öd kisəsi daşını hansı həssaslıqla aşkarlayır?

98% hallarda aşkarlayır

Ultraneqativ daş nə deməkdir?

USM ilə görünməyən daşlar (2% halda rast gəlir)

USM xoledoxolitiazisi hansı həssaslıqla aşkarlayır?

50% -də az hallarda, ona görə də xoledoxolitiaz üçün uyğun müayinə hesab olunmur

Simptomatik öd kisəsi daşlarının standart müalicəsi necədir?

Laparoskopik xolesistektomiya

Laparoskopik xolesistektomiyanın ağırlaşmaları hansılarıdır?

Ümumi öd axarının zədələnməsi, sağ hepatik axacaq və ya arteriyasının zədələnməsi, güdülün buraxması, bilioma

Asimptomatik öd daşında xolesistektomiyaya göstərişlər?

• Oraq hüceyrəli anemiya
• Kirəcləşmiş öd kisəsi
• 2 sm-dən böyük daşlar
• Uşaqlarda

Kirəçləşmiş öd kisəsində və 2 sm-dən böyük daşlarda nə üçün əməliyyat göstərişdir?

Kanser riski yüksəkdir

Hansı dərmanlar xolesterin daşını əridə bilər?

Xenodeoksikolik turşusu, ursodezoksixol turşusu. Lakin, dərman dayanarsa daşlar təkrar əmələ gəlir.

Nədir?

Nazik bağırsağın böyük öd daşları ilə (>2.5 cm) tıxanması fonunda əmələ gəlir.

Böyük öd daşı bağırsağa necə keçir?

Daş kisə ilə bağırsaq arasında yaranan fistuldan keçərək bağırsağa düşür.

Obstruksiyanın klassik lokalizasiyası?

İliosekal bucaq

Kimlərdə çox rast gəlir?

Böyük daşı olan və 70 yaşdan yuxarı qadınlarda

Əlamətləri hansılardır?

Nazik bağırsaq obstruksiyası simptomları: köp,  qusma, hipovolemiya, sağ yuxarı kavdrantda ağrı

Diferensial diaqnozu?

Nazik bağırsaq obstruksiyasının digər səbəbləri (bitişmə, yırtıq, kanser)

Nazik bağırsaq keçməzliyi olanların neçə faizində daş mənşəli olur?

1%-dən az

Diaqnostikası üçün hansı müayinələr lazımdır?

KT – keçməzlik əlamətləri, bağırsaqda daş görünə bilər, öd yollarında hava, kontrastın öd kisəsəsinə keçməsi

Müalicəsi necədir?

Əməliyyat: enterotomiya və daşın çıxarılması vacibdir, xolesistektomiya və fistulun bağlanılması əlavə edilə bilər

Suallar

Cavablar

Mexaniki sarılıq nədir?

Magistral öd yollarında tıxanma nəticəsində baş verən öd durğunluğudur.

Mexaniki sarılığın başqa hansı adları var?

Ekstrahepatik, obstruktiv, tıxanma sarılığı

Səbəbləri hansılardır?

Daş, çağıq, törəmə, əməliyyat/müdaxilə, iltihab, parazit və digər.

Ən çox rast gəlinən 4 səbəbi hansılardır?

Daş, çapıq daralma, törəmə və parazit

Tıxanmanın mexanizmləri hansılardır?

Mənfəzdaxili tutulma, divar xəstəlikləri və kənardan sıxılma

Önəmli patogenetik mexanizmləri hansılardır?

Biliar hipertenziya və bağırsaqda öd azlığı

Hansı ağırlaşmaları törədir?

Qaraciyər, öd yolları zədələnmələri, bağırsaq və digər disfunksiyalar

Öd yollarında hansı zədələnmələr baş verir?

Genişlənmə, aseptik və bakterial xolangit, fibroz

Qaraciyərdə hansı patologiyalar meydana gəlir?

Xolestatik hepatit, qaraciyər yetməzliyi, biliar sirroz

Bağırsaqlarda nələr baş verir?

Malabsorbsiya, diareya, avitaminozlar, bakterial çoxalma və translokasiya

Hansı ümumi dəyişikliklər baş verir?

Ekstrasellular mayenin azalması (hipovolemiya), sepsis, böyrək yetməzliyi, miokardial disfunksiya, immunosupressiya və digər

Ekstrasellular maye niyə azalır?

Atrial natriuretik hormonun artması nəticəsində

Sepsisin təxmini mexanizmi necədir?

Bağırsaqlardan bakterial trasnlokasiya, Kupfer hüceyrələrinin və leykositlərin disfunksiyası, endotoksemiya

Hepatorenal sindromun mexanizmi necə izah oluna bilər?

Ekstrasellular mayenin azalması (hipovolemiya) və sepsis

Klinik əlamətləri hansılardır?

Sarılıq, qaşınma, ağrı, tünd sidik və açıq nəcis

Mexaniki sarılıqda ilkin görüntüləmə müayinəsi hansıdır?

USM

Mexaniki sarılıq üçün xarakterik laborator əlamətlər hansılardır?

• xolestatik enzimlərdə artma (qələvi fosfataza və QQT artması)
• bilirubin arta bilər
• qaraciyərin funksional göstəriciləri dəyəşə və ya dəyişməyə bilər

Mexaniki sarılıqda bilirubin artmaya bilərmi?

Erkən mərhələdə, hissəvi və regional tıxanmalarda, bilio-enterik və xarici fistullarda bilirubin artmaya bilər.

Diaqnozu necə dəqiqləşdirilir?

Öd yollarında genişlənmənin olmasına görə

Mexaniki sarılığı digər sarılıqlardan fərqləndirən ən önəmli əlamət hansıdır?

Öd yollarının genişlənməsi

Öd yollarının genişlənməsi hansı müayinə ilə dəqiqləşdirilir?

İlkin olaraq USM ilə görünə bilər, lakin MRT ilə dəqiqləşdirilir

Öd yollarında tıxanma var, lakin öd yollarında genişlənmə yoxdursa hansı 3 əsas səbəbi düşünə bilərsiniz?

• fibrotik (sirroz) qaraciyər
• öd yollarınının sklerozu
• bilio-enterik fistula

Öd yolları genişlənməyən mexaniki sarılığı necə dəqiqləşdirmək olar?

Laborator olaraq xolestaz varsa və xolangioqrafiyada maneə görünərsə

Öd yolları geniş görünür, lakin sarılıq və xolestaz yoxdur. Bu mexaniki sarılıq ola bilərmi?

Praktik olaraq xeyr. Belə hala anadangəlmə xoledox sistlərində və idiopatik xoledox dilatasiyasında rast gəlinir.

Mexaniki sarılığın səbəbi hansı müayinə ilə dəqiqləşdirlir?

MRT ilə

MRT öd yollarında daş göstərmirsə daş ola bilərmi?

Praktik olaraq xeyr.

MRT səbəbi təyin edə bilmirsə nə etmək olar?

Endo-USM, kontrastlı MRT/KT, kontrastlı xolangioqrafiyalar (ERXPQ, PXQ), xoledoxoskopiya

Öd yollarının varikoz venalarını necə dəqiqləşdirmək olar?

Kontrastlı KT/MRT, endoskopik USM-doppler və ya fiberoptik xoledoxoskopiya ilə

Suallar

Cavablar

Xolestaz nə deməkdir?

Ödün qaraciyərdə və ya öd yollarında durğunluğudur, bağırsaqlarda öd azlığına və xolemiyaya səbəb olur.

Xolestazla sarılığın fərqi nədir?

Sarılıq qanda bilirubinin artmasıdır. Xolestaz isə ödün durğunluğudur, həm bilirubinin həm də ödün digər komponentlərinin qanda artmasına səbəb ola bilir.

Xolestatik sarılıq nə deməkdir?

Sarılığın növü olub, öd durğunluğu ilə əlaqədar qanda bilirubin artmasına deyilir.

Xolestaz sarılıqsız ola bilərmi?

Ola bilər. Məhəlli xolestazlarda və ya hissəvi (natamam) tıxanmalarda sarılıqsız xolestazlar olur.

Xolestazın əsas mexanizmləri hansılardır?

• Öd komponentlərinin hepatositlərdən sekresiyasının pozulması
• Ödün kanallarda və axarlarda axınının pozulması

Xolestazın səbəbləri hansılardır?

• İntrahepatik səbəblər ödün hepatositlərdən sekresiyasını və kiçik kanallarda axınını pozur - (hepatit, sirroz, immun,infiltrativ xəstəliklər və s.)
• Ekstrahepatik səbəblər magistral öd yollarında öd axınını əngəlləyir – daş, çapıq, törəmə, əməliyyat və s.

İntrahepatik və ekstrahepatik xolestazları fərqləndirən əsas cəhət hansıdır?

Öd yollarında genişlənmə

Xolestazı intrahepatik və ekstrahepatik növlərə ayırmanın klinik əhəmiyyəti nədir?

Diaqnostik əhəmiyyəti - ekstrahepatik xolestazlarda öd yollarında genişlənmə baş verir və bu görüntüləmə müayinələri ilə təyin edilə bilir.

Müalicə əhəmiyyəti – ekstrahepatik xolestazlarda cərrahi və ya digər müdaxilələr gərəkir, intrahepatik xolestazlarda isə əsasən konservativ müalicə lazım gəlir.

Ekstrahepatik xolestaz başqa necə adlanır?

Mexaniki sarılıq, tıxanma sarılığı, obstruktiv sarılıq,

Xolestazın klinik əlaməti hansıdır?

Qaşınma – 40-50%

Sarılıq – 40-80%

Xolestaz üçün hansı əlamət spesifikdir – qaşınma yoxsa sarılıq?

Qaşınma

Xolestazın diaqnozu necə dəqiqləşdirilir?

• Qanda QF və QQT-nin birlikdə artması və ya
• Qanda öd turşularının artması

Xolestazı necə inkar etmək olar?

QF və QQT normaldırsa.

Elə hal varmı ki, xolestaz olsun lakin QF artmasın?

Nadirdir - hipofosfatemiya, hipotiroidizm,

Elə hal varmı ki, xolestaz olsun lakin QQT artmasın?

Nadirdir – təkrarlayan xoşxassəli xolestaz

Bilirubinin artması xolestazı təsdiq edirmi?

Birləşmiş bilirubinin artması QQT və QF artması ilə birlikdə olarsa xolestazı təsdiqləyə bilər, artmaması isə xolestazı inkar etməz.

İntrahepatik və ekstrahepatik xolestazları differensiasiya etmək üçün hansı müayinə aparılır?

İlk olaraq USM ilə, dəqiqləşdirmək üçün isə MRT

İntrahepatik xolestazların diaqnozu necə qoyulur?

Xolestaz

MRT-də və ya biopsiyada öd yollarında genişlənmə yoxdur

Ekstrahepatik xolestazların diaqnozu necə qoyulur?

Xolestaz

MRT-də öd yollarında genişlənmə

İntrahepatik xolestazın səbəbini necə müəyyən etmək olar?

Klinik

Laborator

Biopsiya

Suallar

Cavablar

Sarılıq nədir?

Simptom kimi toxumaların sarı rəngdə boyanması, sindrom kimi bilirubinin artmasıdır

Sarılığın səbəbləri nələrdir?

Hemoliz, hepatosellular disfunksiya və tıxanma

Sarılığı necə dəqiqləşdimək olar?

Qanda bilirubini təyin etməklə (ümumi bilirubin >1 mg/dl ).

Sarılığın səbəbini müəyyənləşdimək üçün ilkin olaraq hansı müayinələr parılmalıdır?

• Qaraciyər sınaqları (ALT, AST, QF, QQT, bilirubin və fraksiyaları)
• Hemoqram
• USM

Suallar

Cavablar

Öd sancısı nədir?

Sancışəkilli ağrıdır, simptom, sindrom və xəstəlik kimi qəbul edilir.

Xarakterik cəhəti nədir?

Sağ qabırğaaltı və ya epiqastrik bölgədə kəskin başlayan, 15-30 dəqiqə ərzində artan, bir neçə saat (3-6 saat) sabit davam etdikdən sonra yavaş-yavaş azalan ağrı.

Öd sancısı simptomu nədir?

Xarakterik ağrı klinik və laborator dəyişikliklərlə birlikdə olarsa.

Öd sancısı sindromu nədir?

İşci diaqnoz kimi qəbul edilir, xarakterik ağrısı olanlarda ilkin klinik və laborator müayinələrdə əlavə dəyişikliklər tapılmır.

Öd sancısı xəstəliyi nədir?

Öd kisəsi daşının törətdiyi təkrarlayan tutmalara deyilir. Bu xəstəlik əvvəllər xroniki daşlı xolesistit adlanırdı.

Suallar

Cavablar

Bilrubinin hansı səviyyəsində sarılıq əlaməti ortaya çıxır?

2-2,5 dəfə artarsa

Sarılıq əlaməti ilk olaraq hansı anatomik bölgədə ortaya çıxır?

Dilin altı

Böyrək funksiyası yaxşı olarsa total bilirubin nə qədər yüksək ola bilər?

20 mg/dl-dən çox

Tıxanma sarılığının əlamətləri hansılardır?

• Sarılıq
• Tünd rəngli sidik
• Rəngsiz nəcis
• Qaşınma
• İştahsızlıq
• Ürəkbulanma

Obsrtruktiv sarılıqda qaşınmanın səbəbi nədir?

Öd duzlarının dermaya təması (bilirubin deyil!)

Xolelitiaz nədir?

Öd daşı

Xolesisitolitiaz nədir?

Öd kisəsi daşı

Xoledoxolitiaz nədir?

Ümumi öd axarında daş

Xolesistit nədir?

Öd kisəsinin iltihabı

Xolangit nədir?

Öd yollarının iltihabı

Xolangiokarsinoma nədir?

Öd yollarının adenokarsinoması

Klatskin tumor nədir?

Sağ və sol qaraciyər axacaqlarının birləşdiyi yerdə (haçada) yerləşən xolangiokarsinoma

Öd sancısı (biliar kolika) nədir?

Sağ qabırğaaltı və ya epiqastralik bölgədə kəskin başlayan, 15-30 dəq. ərzində artan, bir neçə saat (3-6 saat) sabit davam etdikdən sonra yavaş-yavaş azalan ağrı (adətən öd daşının kisə axarını tıxaması nəticəsində baş verir).

Bilioma nədir?

İntraperitoneal və ya qaraciyərdaxili öd yığıntısı

Öd yollarının müayinəsi üçün ilkin görüntüləmə hansıdır?

Ultrasəs müayinəsi

Öd kisəsinin müayinəsi üçün ən çox istifadə edilən müayinə?

Ultrasəs müayinəsi

Öd axacaqlarını qiymətləndirmək üçün hansı üsulları bilirsiniz?

• MRXQ - maqnit-rezonans xolangioqrafiya
• EndoUSM- endoskopik ultrasəs müayinəsi
• ERXPQ – endoskopik retroqrad xolangio-pankreatoqrafiya
• PTX – Perkutan Transhepatik Xolangioqrafiya
• Əməliyyatdaxili xolangioqrafiya
• Kateter xolangioqrafiya
• Radioizotop müayinə

Öd axacaqlarını qiymətləndirmək üçün ən dəqiq ilkin müayinə?

Maqnit rezonans xolangioqrafiya

R-müayinəsi hansı tezliklərdə kisədə daşı göstərə bilir?

10-15%

Suallar

Cavablar

Xolesistektomiya nədir?

Öd kisəsinin çıxarılması (laparoskopik və ya açıq yolla)

Sfinkterotomiya nədir?

Öddi sfinkterinin kəsilməsidir, darlığı aradan qaldırmaq, xoledoxdakı daşları çıxarmaq, stend qoymaq üçün aparılır. Adətən ERXPQ ilə yerinə yetrilir, bəzən açıq üsulla transduodenal olaraq da edilə bilir.

Xoledoxo-yeyunostomiya nədir?

Ümumi öd axarı və yeyunum arasında anastomoz

Hepatiko - yeyunostomiya nədir?

Pay axacaqları və ya ümumi qaraciyər axacağı ilə yeyinum arasında anastomoz

Laparoskopik xolesistektomiyadan sonrakı biloma necə müalicə olunur?

1.Öd kolleksiyasını perkutan drenajı

2.ERXPQ ilə biliar stent yerləşdirməklə

Laparoskopik xolesistektomiya zamanı ümumi öd axarının böyük zədələnmələrində müalicə?

Xoledoxo-yeyunostomiya

Suallar

Cavablar

Öd yollarında “3-lər qaydası” nə deməkdir?

• Öd yolları üç morfo-funksional komponentdən təşkil olunub: axacaqlar, öd kisəsi və Oddi sfinktoru
• Öd yolları üç əsas funksiya yerinə yetirir: ödü qaraciyərdən bağırsağa axıtma,  ödün tərkibini dəyişmə və anbarlama
• Ödün üç əsas əhəmiyyəti var: yağların həzmi, ifrazat və öd epitelini qoruma.

Öd yollarının hansı anatomik strukturları var?

• Qaraciyərdaxili axarlar
• Sağ qaraciyər axacağı
• Sol qaraciyər axacağı
• Ümumi qaraciyər axacağı
• Öd kisəsi
• Kisə axacağı
• Ümumi öd axacağı (xoledox)
• Vater ampulası
• Oddi sfinktoru

Qaraciyərdaxili axarlara hansılar aiddir?

Öd kanalcıqları, seqment axacaqları

Qaraciyərxarici öd yollarına nələr aiddir?

Sağ və sol pay axacaqları, qaraciyər və ümumi öd axarı¸ öd kisəsi və axarı, Vater ampulası və Oddi sfinkteri

Öd yollarının anomaliyaları arasında ən çox rast gələnlər hansılardır?

Seqmentar axacaqların ektopik açılması (38%), paralel kisə axacağı (20%), və kisə arteriyasının variantları (25%).

İntrahepatik axacaqların variasiyaları hansılardır (ektopik açılmalar)?

Huang təsnifatına görə 6 tipi var:

• Tip 1- klassik normal anatomiya (62%)
• Tip 2-  trifikasion (19%)
• Tip 3- sağ arxa axar sol qaraciyər axacağına açılır (11%)
• Tip 4- sağ arxa axar ümumi qaraciyər axarına açılır (6%)
• Tip 5- sağ arxa axar kisə axacağına açılır (2%)
• Tip 6 – nadir rast gələnlər (məsələn IV seqment axarı sağ axacağa açılır)

Kalot üçbucağının sərhədləri hansılardır?

• Kisə axacağı
• Umumi qaraciyər axacağı
• Qaraciyərin visseral səthi

Kalot üçbucağının klinik əhəmiyyəti nədir?

Xolesistektomiya əməliyyatında kisə axarı və arteriyasını dəqiq görmək üçün bu üçbucaq geniş açılmalıdır.

Kalot üçbucağında olan düyünün adı nədir?

Kalot düyünü

Qaraciyərdən birbaşa öd kisəsinə açılan kiçik öd axacaqlarının adı nədir?

Luşka axacaqları

Hansı arteriyanın xolesistektomiya zamanı zədələnmə ehtimalı var?

Sağ qaraciyər arteriyasının, çünki kisə arteriyasına və Kalot üçbucağına çox yaxındır

Öd kisəsi qapağının adı nədir?

Heister spiral qapaq

Öd kisəssinin boynu ?

Kisə axacağa yaxın

“Hartman” cibi nədir?

Öd kisəsi boynunun genişlənməsi