N.Y.Bayramov, T.İ. Ömərov
Mədəaltı vəzin cərrahi xəstəlikləri
- MAV anomaliyaları
- Kəskin pankreatit
- Xroniki pankreatit
- Pankreas kistləri
- MAV xərçəngi
- Adacıq şişləri
- Travmaları
Müayinələr
Klinik
- Ağrı
- Qusma
- Diarreya
- Sarılıq
- Arıqlama
- Qarın əlamətləri
Laborator
- Zədələnmə göstəriciləri
- Amilaza
- Lipaza
- Enzim yetməzliyi göstəriciləri
- Nəcisdə yağlar
- Hormonlar
- Şiş markerləri
Görüntüləmə
- USM (transabdominal, laparoskopik, endoskopik)
- KT
- MRT
- PET
- ERXPQ
- Pankreatoskopiya
- Biopsiya
- Laparoskopiya
MAV xəstəliklərinə diaqnostik yanaşma
Prinsip
MAV xəstəliklərinin əksəriyyəti parenximada və ya axcaqda üzvi dəyişiklik törətdiyini nəzərə alaraq diqnostikada görüntüləmə müayinələri həlledici yer tutur.
Şübhə
Aşağıdakı əlamətlərin hər hansı biri varsa MAV xəstəliklərinə şübhə yaranır.
- Daimi, güclü, postbrandial ağrı
- Sarılıq
- Qusma
- Diareya
- Arıqlama
- Hiperqlikemiya
- Hipoqlikemiya
- Mədə və 12bb-da çoxsaylı xoralar
- Epiqastral kütlə
Dəqiqləşdirmə
Birinci pillə müayinələri
Bu mərhələdə məqsəd təcili xəstəliyi, MAV parenximasında üzvi dəyişikliyi və xarakterini, endokrin və ekzokrin funksiyaları araşdırmaqdır. Geniş klinik müayinə, USM, amilaza və ya lipaza, qanda şəkər, nəcisdə yağ birinci pillə müayinələrinə aiddir. USM mədəaltı vəzi parenximasında dəyişiklik göstərirsə var deməkdir, göstərmirsə yox demək deyil. İlkin müayinələrdən bir neçə nəticə ortaya çıxa bilər.
- Birinci nəticə - təcili xəstəlik və ya təcili xəstəliyə yüksək şübhə yaranır. Kəskin pankreatit MAV-ın ən çox rast gəlinən təcili xəstəliyidir. Bu xəstəliyin diaqnozunu əksər hallarda ilkin müayinələrlə təyin etmək mümkün olur (kəskin başlayan və davam edən güclü ağrılar, amlizanın 3 dəfədən çox artması, USM-də MAV-ödemi). Digər kəskin cərrahi xəstəliklərdən differensiasiya çətinliyi olarsa KT, hətta laparoskopiya və ya laparotomiya edilə bilir
- İkinci nəticə - lokal dəyişiklik –törəmə (lər) tapılır. USM-ə görə törəmələr iki növü ayrıd edilir: kistik və toxumalı. Kistlərin və toxumalı törəmələrin təbiətini müəyyənləşdirmək üçün növbəti pillədə tomoqrafiya aparılır.
- Üçüncü nəticə - MAV-da diffuz dəyişilik tapılır. Bunlara diffuz ödem, böyümə, kiçilmə və yağlı dəyişiklik aiddir. Belə halda klinik və laborator göstəriciləri də nəzərə alaraq kəskin pankreatit, xroniki pankreatit, ödem törədən digər vəziyyətlər (sepsis, vərəm, hipoalbuminemiya və ürək yetməzliyi, böyrək yetməzliyi və s), yaşa bağlı atrofiya araşdırılır.
- Dördüncü nəticə - USM-də üzvi dəyişiklik tapılmır, lakin laborator və klinik əlamətlər MAV xəstəliyinə ciddi şübhə yaradır (kəskin və ya xroniki pankreatit şübhəsi, hipoqlikemiyalar, mədə və 12bb-da çoxsaylı xoralar). Belə halda növbəti mərhələ müayinələr aparılır.
İkinci pillə müayinələr
Bu mərhələdə məqsəd MAV-dakı üzvi dəyişikliyin təbiətini dəqiqləşdirmək və ətraf orqanlardakı patologiyanı araşdırmaqdır. Kontrastlı KT ilk seçimdir. Bu mərhələdə bir neçə nəticə ola bilər
- Birincisi, diffuz dəyişikliyin kəskin (ödem) yoxsa xroniki pankreatit olduğu (fibroz və kalsifikasiya) dəqiqləşdirilir, ətraf orqanlarda infiltrat, maye və sairə olduğu müəyyənləşdirilir. Xroniki pankreatit təyin olunarsa duktoqrafiya gərəkir.
- İkincisi, kistik törəmənin təbiəti müəyyən olunur. Yalançı, neoplastik, parazitar kistlər arasında differensiasiya aparılır. Birinci və ikinci pillə müayinələri kistik törəmənin təbiətini əksər hallarda dəqiqləşdirir. Əks halda növbəti pillə müayinələr edilir.
- Üçüncüsü, toxumalı və qarışıq törəmələrin təbiəti dəqiqləşdirilir. Xüsusilə adenokarsinoma, pankreatik nekroz, adacıq törəmələri, metastatik törəmələr, induratif pankreatit arasında differensiasiya aparılır. Kontrast tutmayan lokal dəyişiklik nekrozlar üçün, arterial fazada kontrast tutma, venoz fazada yuyulma bəd xassəli törəmələr üçün, hipervaskulyar törəmələr adacıq şişləri üçün, kalsifikasiyalı törəmələr indurativ pankreatit üçün xarakterikdir. Törəmənin təbiəti dəqiqləşmirsə üçüncü pillə müayinələr edilir.
Üçüncü pillə müayinələri
Bu mərhələdə xəstəliyin ağırlıq dərəcəsini, mərhələsini, bəzən də növünü dəqiqləşdirmək üçün və differensiasiya məqsədli müayinələr aparılır:
- Şiş markerləri
- MRT
- Endoskopik USM
- PET
- Duktoqrafiya
- Biopsya
- Laparoskopiya
- Laparotomiya
- Digər
Müdaxilələr
|
Perkutan drenaj |
|
|
Laparoskopik və açıq drenajlar |
|
|
Pankreato-digestiv anastomozlar |
|
|
Pankreato-duodenal rezeksiyalar |
|
|
Distal pankreas rezeksiyası |
|
|
Adacıq törəmələrində enukleasiya, rezeksiya |
|
|
Axacaq stendi və s. |
|
Əməliyyatdan sonrakı ağırlaşmalar
- Pankreato-yeyunoazastomoz buraxması
- Qanaxmalar
- Şəkərli diabet